کاشت یونجه و تاریخ و زمان کاشت یونجه
یونجه را می توان در بهار و یا اواخر تابستان کشت کرد. در مناطق سرد و با احتمال سرمازدگی، کشت بهاره به کشت اواخر تابستان ترجیح داده می شود. کشت بهاره یونجه بی درنگ پس از رفع خطر سرمازدگی می تواند انجام شود. یونجه در مراحل اولیه استقرار مقاومت بالایی به سرما نشان می دهد، ولی رفته رفته از میزان مقاومت آن به سرما کاسته شده و در مرحله دو برگچه های حقیقی به کمترین میزان خود می رسد. در کشت بهاره یونجه، به طورعموم رطوبت خاک به علت بارندگی های بهاره کافی و مناسب بوده و شرایط متعادل برای جوانه زنی و سبز شدن یونجه فراهم می شود که این امر نیاز به آبیاری را کاهش می دهد. این مسئله هنگامی بسیار اهمیت دارد که سامانه آبیاری یونجه زار به صورت غرقابی باشد. گیاهچه های در حال استقرار یونجه با ایجاد حالت غرقابی دچار تنش و خفگی می شوند که این وضعیت، هر از چندی برای مدت بسیار کوتاه، در آبیاری غرقابی رخ می دهد. همچنین در اراضی سبک، جریان آب می تواند جوانه های یونجه را از محل خود بیرون آورده و با خود منتقل کند که این حالت نیز باعث ایجاد آسیب و زیان می شود.
کشت تابستانه یونجه در نیمه جنوبی کشور، به علت امکان کاشت یونجه پس از برداشت محصول پیشین(مانند گندم ) مورد استفاده قرار می گیرد. در کشت تابستانه رقابت کمتری با علف های هرز وجود دارد و نیاز کمتری به استفاده از علف کش ها احساس می شود. در کشت تابستانه یونجه، عملکرد یونجه در سال اول به مراتب بیشتر از کشت بهاره است. تاریخ کاشت اواخر تابستان تا حد زیادی به تامین رطوبت لازم بر ای جوانه زنی و استقرار یونجه زار بستگی دارد. چون تاریخ کاشت در تابستان باید به گونه ای تنظیم شود که هم رطوبت در دسترس بذرها کافی باشد و هم زمان کافی برای رشد یونجه تا فرا رسیدن سرمای زودرس زمستانه فراهم شود. افزون براین، در رقم های دارای خواب پاییزه تاریخ کاشت باید به گونه ای انتخاب شود که تا فرارسیدن مرحله رکود گیاهچه یونجه به مرحله ای از نمو رسیده باشد که 3 تا 5 برگ سه برگچه ای تولید کند. در کل، یونجه برای تحمل سرمای زمستانه، پس از جوانه زنی به دستکم شش هفته رشد نیاز دارد تا با نمو طوقه خود امکان ذخیره کربوهیدرات های مورد نیاز به زمستان گذرانی را در ریشه خود فراهم آورد. از سوی دیگر، یونجه پیش از فرارسیدن سرما یا خواب پاییزه باید تا حدی رشد کند، که توانایی رقابت با علف های هرز زمستانه را داشته باشد. پس بایستی توجه داشت که از کاشت تابستانه یونجه در مناطق سرد و کوهستانی که سرمازدگی ممکن است حتی در اواسط پاییز نیز رخ دهد، خودداری شود.
روش های کاشت یونجه
به طورکلی کاشت یونجه به دو روش کشت مسطح و جوی پشته ای انجام می شود.
کشت مسطح یونجه
کشت مسطح یک روش سریع است و یکنواختی توزیع بذر در آن نسبت به روش جوی پشته ای بیشتر است. عمده ترین ایراد این روش، باقی ماندن شماری از بذرها در سطح خاک و پوشش ناکامل آنها در سطح خاک است. میزان بذر های باقی مانده در سطح خاک، هنگامی عمل کاشت به صورت دستی انجام می شود بسیار بیشتر از کشت مکانیزه است؛ چون در حالت دستپاش، بذر ها به صورت دستی در سطح یونجه زار پخش شده و پس از آن با استفاده از شن کش با خاک مخلوط می شوند. در کاشت دستپاش کنترل عمق، تراکم و یکنواختی کاشت بسیار دشوار است و میزان بذر مصرفی به شدت بیشتر از حالت کاشت مکانیزه است. در صورتی که به هر دلیلی امکان کاشت مکانیزه وجود ندارد، توصیه می شود که مقداری ماسه خشک با الک چهار میلی متری و پس از آن با الک دو میلی متری سرند شده و دانه های ماسه باقیمانده در سطح الک دوم به نسبت دو برابر با بذر یونجه مخلوط شده و سپس اقدام به کاشت شود. این امر میزان بذر را کاهش داده و باعث ایجاد تراکم یکنواخت تر در سطح یونجه زار می شود.
ماشین آلات کاشت یونجه در کشت مسطح یونجه
چند نوع ماشین کاشت در روش کشت مسطح یونجه مورد استفاده قرار می گیرد:
غلتک زراعی برای کاشت مسطح یونجه
یکی از ادوات کشت مسطح یونجه غلتک زراعی است که به عنوان ردیف کار گیاهان علوفه ای استفاده می شود. این کارنده عمل کاشت یونجه را با دقت خوب و به طور مناسب انجام می دهد. در این کارنده ها، بذر در بین دو غلتک شیاردار رها می شود. غلتک جلویی کلوخه های باقی مانده در سطح خاک را شکسته و بستر بذر را نر م و صاف می کند. غلتک دوم پشته های کوچکی را که توسط غلتک جلویی ایجاد شده را رو به دو طرف جدا کرده و بدین ترتیب روی بذرها را با خاک پوشانیده و با فشاری که به سطح خاک می آورد، ردیف های کاشت را متراکم ساخته و باعث تماس بیشتر بذر با خاک می شود.
خطی کار غلات دانه ریز برای کاشت مسطح یونجه
خطی کار غلات دانه ریز به طور عموم برای کاشت مسطح یونجه مورد استفاده قرار می گیرد. در این دستگاه بذر ها از سوراخ انتهای مخزن به یک چرخ دنده منتقل شده و پس از تقسیم توسط لوله های تعبیه شده در قسمتی جلوی دیسک شیار ساز ریزش می کنند. انواع مختلف خطی کارها از روش های گوناگون برای پوشاندن روی بذرها با خاک استفاده می کنند که از این روش ها می توان به تعبیه چنگک یا زنجیر در انتهای دیسک پاشنه ساز اشاره کرد. یکی از عیب های عمده استفاده از خطی کار غلات دانه ریز در کاشت یونجه، تنظیم نبودن دقیق عمق کاشت بذر ها است. این عیب هنگامی حادتر می شود که آبیاری یا بارش باران پشته ها را شسته و بر عمق شیارها افزوده شود.
کشت جوی پشته ای یونجه
کشت جوی پشته ای روشی دیگر برای کاشت یونجه است که به طور عموم در اراضی با خاک های سنگین و با زهکشی ضعیف انجام می گیرد و برای کاشت در اراضی با زهکشی مناسب توصیه نمی شود. چون هزینه و مدت زمان لازم برای آماده سازی بستر بذر و کاشت در این روش نسبت به کشت مسطح بیشتر است. کشت جوی پشته ای زمان لازم برای آبیاری را نسبت به آبیاری غرقابی کاهش می دهد. از سوی دیگر، کشت جوی پشته ای زهکشی را از طریق کاهش بستر بذر بهبود بخشیده و از ایجاد حالت ماندابی جلوگیری می کند. عمده ترین عیب روش جوی پشته ای وجود فضای جوی های کشت نشده است که امکان رشد بیشتر علف های هرز را فراهم ساخته و مدیریت آنها را دشوار می کند. برای کاهش این فضا می توان عمل کاشت را در دو طرف پشته ها انجام داد. پهنای پشته ها در زراعت یونجه به طور عموم پهن تر از دیگر گیاهان زراعی در نظر گرفته می شود. بسته به شرایط خاک و آب مزرعه، پشته ها از 1 تا 5/1 متر با جوی 50 سانتی متر و عمق 10 تا 15 سانتی متر در نظر گرفته می شوند. اگر پشته ها خیلی پهن باشند، آب تا وسط پشته ها نفوذ نخواهد کرد و سرعت آبیاری هم بسیار کاهش خواهد یافت و برای جلوگیری از رویارویی بوته های وسط پشته ها با خشکی، مجبور به افزایش پهنا و عمق جوی ها خواهیم شد. چون در خاک های سنگین زهکشی به طور معمول کمتر است، برای اینکه آب به همه ی قسمت های پشته نفوذ کند عمق جوی ها را بیشتر در نظر می گیرند. یکی دیگر از سودمندی های کشت جوی پشته ای فراهم کردن امکان زراعت یونجه در اراضی به نسبت شور است. در شرایط خاک های شور بایستی عمل کاشت را در دوطرف پشته ها انجام داد و وسط پشته ها را خالی گذاشت. بایستی دقت کرد که در هنگام آماده سازی، پشته ها به صورت قوس کامل نبوده و دارای برجستگی در وسط پشته باشند. با هر بار آبیاری، نمک و املاح مازاد در آب حل شده و با نفوذ آب به پشته ها در محل برجستگی پشته ها تجمع خواهند یافت. به این دلیل همواره از غلظت نمک در هنگام پشته ها کاسته خواهد شد و گیاه یونجه از آسیب های تنش شوری تا حد زیادی درامان خواهد ماند. نکته مهم دیگر در کشت یونجه در خاک های شور حجم آب مورد نیاز برای آبیاری است. در چنین شرایطی آبیاری بایستی به صورت سنگین انجام شود تا آب همه ی پشته ها را به طور کامل مرطوب کند و شرایط مناسب برای انتقال نمک های محلول در آب فراهم شود.
کشت دستپاش یونجه در روش جوی پشته ای در اراضی بزرگ در عمل امکان پذیر نیست و تنها در اراضی کوچک می توان اقدام به کشت دستی کرد. برای کشت مکانیزه جوی پشته ای نیز به طور عموم از ماشین خطیکار غلات دانه ریز استفاده می شود. یکی از عیب های ماشین خطیکار غلات دانه ریز در کشت جوی پشته ای دقت کم آن در برقراری عمق یکنواخت بذرها می باشد.
سیستم های کاشت یونجه
کشت خالص یونجه
در سیستم کشت خالص یونجه، یونجه به تنهایی و بدون گیاه همراه مورد کشت قرار می گیرد. علوفه تولیدشده از کشت خالص یونجه به طور عموم بالاترین میزان پروتئین و میزان عملکرد را نسبت به کشت با گیاه همراه دار است. هر چند مجموع عملکرد یونجه و گیاه همراه از عملکرد یونجه در کشت خالص بیشتر خواهد بود. کشت خالص یونجه در اراضی حاصلخیز و شرایط زراعی مناسب، بهترین گزینه است. در صورتی که هدف فرآوری یونجه باشد کشت خالص در این صورت بسیار مناسب می باشد، ولی در صورتی که علوفه تولیدی به صورت تازه خوری به مصرف دام تخصیص یابد کاشت مخلوط غلات دانه ریز با یونجه از نظر خوشخوراکی بسیار مطلوب تر خواهد بود.
کاشت یونجه با گیاه همراه
استفاده از گیاه همراه در شرایط خاص و در صورت نیاز انجام می گیرد، چون عملکرد یونجه (در شرایط مساعد ) در کشت خالص بیشتر از کشت با گیاه همراه می باشد. از گیاه همراه تنها در کشت های بهاره یونجه استفاده می شود. متداول ترین گیاهان همراه برای کشت با یونجه غلات دانه ریز مانند گندم، جو و یولاف هستند. غلات دانه ریز سرعت استقرار بیشتری نسبت به یونجه دارند و با پوشاندن فضاهای باز بین ردیف های یونجه، باعث کاهش سرعت باد در بین گیاهچه های یونجه و آسیب های احتمالی به آن ها می شود.
از سوی دیگر، وجود گیاه همراه در بین ردیف های کاشت یونجه، از رشد علف های هرز به طور چشمگیری کاسته و حجم مدیریت های لازم برای کنترل آنها را کاهش خواهد داد. در اراضی با خاک های سبک و در معرض فرسایش، استفاده از گیاه همراه با کاهش میزان شستشوی خاک سطحی توسط آب آبیاری و انتقال آن توسط جریان باد، نقش موثری در پیشگیری از فرسایش اراضی خواهد داشت. همچنین استفاده از گیاه همراه یونجه را در برابر خطر سرمازدگی تا حدود بسیار زیادی محافظت کرده و مدت زمان تحمل به تنش سرمایی را بالا می برد. در کشت گیاه همراه باید به چند نکته توجه داشت. میزان تراکم کاشت غلات دانه ریز در شرایط گیاه همراه، بیشینه تراکم آن باید 75 %کشت خالص باشد تا از بروز رقابت با یونجه جلوگیری شود. در صورتی که گیاه همراه باعث ایجاد رقابت با یونجه شود، عملکرد یونجه 35-20 %کاهش خواهد یافت. بذر های گیاه همراه باید در عمق بیشتری نسبت به بذر های یونجه و در عمق حدود 5 سانتی متری خاک کشت شوند. کود سرک نیتروژنه برای تغذیه گیاه همراه استفاده نشود، چون میزان نیتروژن تثبیت شده توسط یونجه برای تغذیه گیاه همراه نیز کافی است. برداشت زود هنگام گیاه همراه و یا حذف آن با استفاده از علف کش در بهبود استقرار یونجه زار بسیار سودمند خواهد بود و به یونجه اجازه می دهد تا هرچه بهتر کربوهیدرات ها را برای رشد دوباره در ریشه خود ذخیره کند. استفاده از گیاه همراه دارای چندین دشواری نیز می باشد که از جمله آنها می توان به دشوار بودن انجام عملیات مبارزه با آفات و بیماری ها و بروز مسمومیت نیتروژن برای گیاه همراه اشاره کرد. در صورتی که هدف از کاشت گیاه همراه برداشت برای علوفه باشد، مناسبترین رقم دیررس ترین آنهاست، تا هنگامیکه یونجه به چین نخست خود می رسد هنوز سبز و علفی باشد. ولی در صورتی که هدف تولید دانه باشد، مناسب ترین رقم کم ارتفاعترین، زودرس ترین و خشبی ترین آنهاست. بررسی های چندی نشان داده اند که استفاده از جو و چاودار یکساله به عنوان گیاه همراه، کیفیت علوفه و میزان عملکرد یونجه را در چین نخست به طور چشمگیری افزایش داده است. بایستی توجه داشت که پس از برداشت گیاه همراه، شرایط برای هجوم علف های هرز بسیار فراهم خواهد بود و از این لحاظ، اعمال کنترل بهنگام علف های هرز ضروری خواهد بود.
مشخصاتتان را وارد کنید 