در چه آب و خاکی می توان یونجه کاشت - انتخاب محل مناسب برای کشت یونجه
یکی از اقدام های اولیه و بسیار مهم در زراعت یونجه، تعیین محلی مناسب برای کشت یونجه است. انتخاب محل، یک تصمیم حساس در تولید یونجه است، چون شرایط محل می تواند عملکرد و دیگر برتری های یک رقم یونجه را تحت تاثیر قرار داده و حتی محدود کند. هرچند یونجه در طیف گسترده ای از شرایط محیطی می تواند رشد کرده و محصول تولید نماید، ولی با بررسی اولیه دقیق و علمی، می توان بیشینه بهره وری را به دست آورد. در انتخاب محل برای زراعت یونجه، همیشه بایستی در نظر دا شت که مناسب ترین محل برای کشت یونجه محلی است که بیشترین عملکرد و بالاترین کیفیت علوفه در آن تولید می شود. هنگامیکه در مرحله مکان یابی، کشتزاری برای کشت یونجه انتخاب شود که مناسب ترین میزان عمق نفوذ ریشه، عناصر غذایی، تهویه و آب را برای گیاه فراهم کر ده و بدون تنش های عمده شوری و قلیائی و غرقابی باشد، می توان مطمئن بود که شرایط برای تولید بیشینه عملکرد یونجه فراهم شده است.
ویژگی های خاک محل کاشت یونجه
برای بررسی کارائی یک محل برای کشت یونجه، در آغاز بایستی ویژگی های خاک محل تعیین شود. تعیین ویژگی های خاک می توان د با استفاده از نرم افزارهایی همچون سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS ) استفاده از نقشه های (توپوگرافی) منطقه و یا به صورت مشاهده ای انجام گیرد. ویژگی های مورد بررسی برای تعیین کارائی خاک به ترتیب زیر می باشند:
ویژگی های فیزیکی خاک برای کاشت یونجه
بافت خاک برای کاشت یونجه
یونجه را می توان در طیف گسترده ای از بافت های خاک با موفقیت تولید کرد، ولی خاک های لومی - شنی و لومی - رسی ترجیح داده می شوند. این نوع خاک ها توازن مناسبی از نگهداری و نفوذ آب را فراهم می آورند. خاک های شنی و لومی - شنی ظرفیت نگهداری آب کمی دارند و از این رو یونجه زار را بایستی چند روز یکبار آبیاری کر د، که این کار به ویژه در سامانه های آبیاری سنتی بسیار دشوار خواهد بود. تولید یونجه در خاک های رسی بسیار دشوار است. چون در این خاک ها نفوذ آب و زهکشی با سرعت پائینی انجام شده و یونجه زار دچار حالت غرقاب می شود. یونجه برای تولید مطلوب به زهکشی مناسب نیاز دارد و به تنش غرقاب حساس است و در این شرایط افزون بر ایجاد زمینه های مساعد برای بیماری های مختلف ، گیاهچه ها، ریشه های گیاه نیز با کمبود اکسیژن رو به رو شده و رشد آنها متوقف خواهد شد. تولید یونجه در خاک های با سطح سنگ لاخی نیز با نارسایی های چندی مواجه خواهد شد. برای کشت یونجه آبی اراضی با سنگ و سنگریزه از صفر تا 3 درصد بسیار مناسب، از 3 تا 15 درصد مناسب، از 15 تا 35 درصد به نسبت مناسب، از 35 تا 55 درصد کمی مناسب و بیش از 55 درصد نامناسب می باشد.
عمق خاک برای کاشت یونجه
خاک باید به حد کافی عمیق باشد تا ظرفیت نگهداری آب را در حد مورد نیاز فراهم سازد. یونجه ریشه اصلی درازی دارد که تا اعماق بیشتری نسبت به ریشه بیشتر گیاهان زراعی مانند ذرت یا گندم نفوذ می کند. در شرایط مطلوب، ریشه های یونجه می توانند تا عمق 6 متری خاک نیز نفوذ کنند که این عمق نفوذ بالا به یونجه توان تحمل بالایی در برابر تنش خشکی می بخشد. کمینه عمق خاک مورد نیاز برای نفوذ ریشه یونجه یک متر می باشد. خاک های کم عمق به طور عموم به لایه های زیرسطحی نفوذپذیری محصور شده اند که این لایه ها به علت کاهش نفوذپذیری و زهشکی خاک، عملکرد یونجه را کاهش خواهند داد.
چالش غرقابی و سفرعه های آب زیرزمینی
در برخی از مناطق که سطح سفره های آب زیرزمینی بالاست، یا نفوذپذیری خاک توسط لایه های بستری کاهش پیدا کرده است و یا در مسیل رودخانه ها قرار دارند، ممکن است در فصول پرباران سال حالت غرقابی ایجاد شود. یونجه، به ویژه در مراحل رشد فعال به شرایط غرقابی حساس است. این حساسیت از بابت کاهش اکسیژن در دسترس ریشه ها و گره های تثبیت کننده نیتروژن ایجاد شده و در نتیجه آن نارسایی های تنفسی و همچنین بیماری های مختلف ریشه و طوقه توسعه می یابد .
در صورتی که ایجاد حالت غرقابی همزمان با افزایش دمای هوا باشد ، احتمال توسعه بیماری ها به شدت افزایش خواهد یافت. پیش از انتخاب چنین زمین هایی برای کاشت، بایستی بررسی لازم انجام گیرد تا بتوان مطمئن شد که می توان با خاکورزی عمقی میزان نفوذپذیری را افزایش داد. در صورت برطرف نشدن تنگنای غرقابی باید از کاشت یونجه در آن کشتزار خودداری نمود.
شیب زمین برای کاشت یونجه
برای کشت یونجه آبی اراضی با شیب کمتر از یک درصد بسیار مناسب، 1 تا 2 درصد مناسب، 2 تا 5 درصد به نسبت مناسب، 5 تا 8 درصد کمی مناسب، 8 تا 12 درصد در شرایط خاصی کمی مناسب و شیب بیش از 12 درصد نامناسب می باشد.
ویژگی های شیمیائی خاک برای کاشت یونجه
حاصلخیزی خاک برای کاشت یونجه
حاصلخیزی خاک مورد انتخاب برای کاشت یونجه تاثیر به سزایی در عملکرد و کیفیت علوفه تولیدی دارد. از سوی دیگر، کمبود عناصر ضروری برای رشد یونجه از طریق افزایش نیاز به کوددهی پی درپی هزینه های تولید را تا حدی زیادی بالا می برد.
اسیدی، قلیائی و شور بودن خاک برای کاشت یونجه
اسیدی و قلیائی بودن خاک توسط پی اچ (pH ) بیان می شود. خاک های با pH کمتر از 5/6 اسیدی، 5/6 تا 5/7 خنثی و بیشتر از 5/7 قلیائی به شمار آیند. pH خاک بر میزان مواد غذایی در دسترس تاثیر می گذارد. بیشترین میزان دسترسی به عناصر غذایی برای بیشتر گیاهان زراعی هنگامیکه pH خاک بین 6 تا 7 باشد، فراهم می شود. با این وجود، برای زراعت یونجه pHهای 3/6 تا 5/7 توصیه می شود، چون در این محدوده فعالیت باکتری های تثبیت کننده نیتروژن بیشتر تحریک می شود. زراعت یونجه در pHهای کمتر چون در اثر بارش پیوسته باران، عناصر کلسیم، منیزیم، سدیم و پتاسیم شستشو داده شده و یون های هیدروژن و آلومینیوم جایگزین آنها خواهند شد. با افزایش غلظت یون هیدروژن، pH خاک کاهش یافته و خاک اسیدی می شود. غلظت بالای یون هیدروژن و همچنین یون های آلومینیوم و منگنز بر رشد گیاه و باکتری های تثبیت نیتروژن تاثیر می گذارند. بهترین راه برای اصلاح این خاک ها اختلاط آهک با خاک یونجه زار است. ولی باید توجه داشت که پس از اعمال مدیریت اصلاح این خاک ها، حتماً pH خاک دوباره آزمایش شود و در صورتی که این میزان از 3/6 کمتر باشد باید از کشت یونجه در آن محل خودداری کرد.
افزون براین، کاشت یونجه در خا ک های با pHهای بالاتر از 8 نیز به علت قلیائی بودن این خاک ها چالش آفرین خواهد بود. خاک های قلیائی به طور عموم شور نیز هستند و زهکشی مناسبی ندارند. یونجه به شوری خاک به نسبت حساس است. هرچند تولید یونجه در خاک های شور امکان پذیر است، ولی سطوح بالای نمک ایجاد سمیت کرده و دسترسی به آب را کاهش می دهد. شوری خاک با اندازه گیری میزان هدایت الکتریکی در عصاره خاک تعیین می شود. نمک ها میزان هدایت الکتریکی را افزایش می دهند و از این رو، میزان هدایت الکتریکی خاک با افزایش شوری افزایش می یابد .
آستانه آسیب و زیان رسانی شوری در یونجه حدود 2 میلی موس در سانتی متر است. در صورتی که میزان شوری خاک از این میزان بیشتر باشد عملکرد یونجه به ازای هر واحد افزایش هدایت الکتریکی ، حدود 3/7 درصد کاهش خواهد یافت. البته تحمل یونجه به شوری در مراحل مختلف نموی آن متفاوت است و در مرحله جوانه زنی بالاترین حساسیت را نسبت به شوری دارد و رفته رفته از میزان این حساسیت کاسته می شود. در کل، اگر شوری خاک بالاتر از 5 میلی موس در سانتی متر باشد باید از کاشت یونجه خودداری کرد .برای کاشت یونجه در چنین خاک هایی باید نسبت به اصلاح آنها اقدام کرد. مهم ترین روش برای اصلاح خاک های شور، انجام آبشوئی آنهاست. البته این روش ها زمان بر بوده و مدت ها پیش از کاشت یونجه باید نسبت به انجام آنها مبادرت ورزید. لازمه انجام آبشوئی زهکشی مناسب خاک و وجود منبع آب غیر شور است. برای آبشویی خاک، آب در حد بیشتر از ظرفیت زراعی خاک استفاده می شود تا آب مازاد نمک های خاک را در خود حل کرده و از لایه های تحت نفوذ ریشه یونجه خارج کند. امروزه برای آبشویی خاک های با نفوذپذیری پایین نیز لوله های ویژه ای ساخته شده است که در اعماق زیر خاک شده و چون به حالت صافی(فیلتری) چندلایه تولید شده اند می توانند نمک ها و املاح مازاد خاک را جذب کرده و در جهت شیب لوله ها تخلیه کنند. کاشت گیاهان متحمل به شوری، مانند جو پس از انجام آبشوئی در میزان آبشوئی تاثیر مثبتی دارد.
سدیمی بودن خاک نیز از تنش های کاهش دهنده عملکرد یونجه است. خاک هایی که بیش از 15 %ظرفیت تبادل کاتیونی را سدیم اشغال کرده باشد، خاک های سدیمی به شمار می آیند. در این نوع خاک ها، سدیم ظرفیت عناصر غذایی مختلفی مانند کلسیم، منیزیم و پتاسیم را اشغال کرده و با کاهش سطح دسترسی به این عناصر، باعث کمبود آنها می شود . میزان زیاد سدیم باعث پراکنش ذرات رس و هوموس می شود. از آنجائی که هوموس از ذرات رس سنگین تر است، به سطح خاک آمده و این نوع خاک ها را به رنگ قهوه ای سوخته و براق در می آورد. برای اصلاح چنین خاک هایی، بایستی از گچ استفاده نمود .کلسیم موجود در گچ، با سدیم جایگزین شده و باعث اصلاح خاک های سدیمی می شود . در خاک هایی که میزان کربنات کلسیم آنها بالاست می توان به جای گچ از گوگرد استفاده کرد. پس از توزیع گچ یا گوگرد در کشتزار و اختلاط کامل آن با خاک، باید کشتزار را آبشویی کرد تا سدیم مازاد ناشی از جایگزینی با کلسیم یا گوگرد از منطقه نفوذ ریشه یونجه بیرون شود. به طور عموم اگر هدف تولید بیشینه عملکرد ممکن در واحد سطح باشد، بایستی از زراعت در اراضی شور و سدیمی خودداری کرد. از سوی دیگر، فرآیند اصلاح چنین خاک هایی به چندین سال زمان و همچنین هزینه بالا نیاز دارد. در کل برای کشت یونجه آبی اراضی با سدیم قابل تبادل خاک از 0 تا 8 درصد بسیار مناسب، از 8 تا 20 درصد مناسب، از 20 تا 35 درصد به نسبت مناسب، از 35 تا 50 درصد کمی مناسب و بیش از 50 درصد نامناسب می باشد.
آب آبیاری برای کاشت یونجه
در انتخاب محل مناسب برای کاشت یونجه باید از وجود منبع آب کافی و با کیفیت اطمینا ن حاصل کرد، چون در صورت کمبود آب ، دیگر مدیریت های زراعی نیز موثر واقع نخواهد شد . هر دو مشخصه کیفیت و کمیت آب در تعیین محل مناسب برای کاشت موثر هستند:
کمیت آب برای آبیاری یونجه
یونجه نسبت به دیگر گیاهان زارعی، نیاز آبی به نسبت بالایی دارد. یونجه برای تولید هر کیلوگرم ماده خشک 830-560 لیتر آب مصرف می کند. منبع آب بایستی بتواند برای آبیاری هر هکتار یونجه دستکم100-80 لیتر آب در دقیقه فراهم کند. البته میزان دقیق نیاز آبی بنابر شرایط آب و هوایی و اقلیمی، نوع سامانه آبیاری و غیره متفاوت است. برای تامین این میزان نیاز آبی به منبع آب کافی و ثابت نیاز است ، وگرنه عملکرد محدود خواهد شد.
کیفیت آب برای آبیاری یونجه
کیفیت پایین آب نیز یک مسئله مهم در انتخاب محل برای کاشت یونجه است. آب چاه ممکن است دارای میزان بالایی نمک باشد. سمیت سدیم یا بی کربنات نیز می تواند موجب ایجاد اختلال در نفوذ آب شود. سمیت سلنیوم یا مولیبدن نیز می تواند موجب کاهش کیفیت علوفه تولیدی شود. سمیت عناصری مانند سدیم، کلر و غیره بیشتر در سامانه های آبیاری بارانی چالش آفرین است، چون این عناصر به طور عمده از طریق برگ جذب شده و باعث بروز آسیب و زیان در یونجه می شوند.
مشخصاتتان را وارد کنید 