خاک مناسب برای کشت چغندر قند
چغندر قند را باید در چه خاکی بکاریم؟
شوری مناسب برای کشت چغندر قند
چغندر قند از گیاهان زراعی متحمل به شوری است، اما از مرحله جوانه زنی تا حدود 4 تا 6 برگی به شوری خاک و آب حساس است. اگر شوری (هدایت الکتریکی) خاک و آب به ترتیب بیش از 7 و 7/ 4 دسی زیمنس بر مترمربع باشد، عملکرد چغندر قند کاهش می یابد. برای نمونه، شوری 5/ 9 و 8/ 5 دسی زمینس بر مترمربع به ترتیب برای خاک و آب، ضمن خسارت به گیاه، باعث کاهش 10 درصدی عملکرد چغندر قند می شود. ازاین رو توصیه می شود مقدار شوری خاک و آب برای کشت چغندر قند بیش از مقادیر گفته شده نباشد. اگر مقدار شوری خاک بیش از مقادیر ذکرشده باشد، برای جلوگیری از تجمع نمک در سطح خاک بهتر است جوی چه ها به صورت یک در میان آبیاری شوند تا محل تجمع نمک به دور از محل کشت بذر قرار گیرد. همچنین بهتر است از ارقام چندجوانه و مناسب کشت پاییزه استفاده شود.
بافت خاک مناسب برای کشت چغندر قند
چغندر قند در بسیاری از خا ک ها با بافت های متفاوت قادر به رشد است. خاک های سبک (شنی) معمولا از نظر مواد غذایی مورد نیاز گیاه فقیر هستند و مواد غذایی کافی ندارند؛ از طرفی هم به دلیل ظرفیت پایین نگهداری آب، گیاه در مراحل مختلف رشد و بخصوص در اوایل و اواخر فصل رشد که دمای هوا بالاست، با تنش خشکی مواجه می شود. ازاین رو این نوع خاک ها مناسب کشت چغندر قند پاییزه نیستند. همچنین وجود شن و سنگ های درشت در این نوع خاک ها عملیات کاشت، داشت و برداشت را با مشکل مواجه می سازد. خاک های سنگین از نظر تغذیه ای و ظرفیت نگهداری آب خصوصیات خوبی دارند، اما به دلیل چسبندگی زیاد بین ذرات خاک، فاقد هوای کافی برای تنفس ریشه هستند و معمولاً تهیه بستر بذر مناسب در این خاک ها بسختی صورت می گیرد. در این خاک ها بعد از آبیاری اول در بالای محل کاشت بذر یک لایه سخت 1 تا 2 سانتیمتری (سله) تشکیل می شود که ممکن است مانع خروج گیاهچه از خاک شود. مناسبترین بافت خاک برای رشد چغندر قند، بافت متوسط (لومی) است. به منظور حفظ و افزایش حاصلخیزی خاک و در نتیجه پایداری تولید، مهمترین راه افزایش مواد آلی خاک است. با رعایت موارد زیر می توان بتدریج موجب افزایش مواد آلی خاک شد:
- مخلو ط کردن بقایای گیاهی با خاک و اجتناب از سوزاندن آ نها؛
- کاشت گیاهان خانواده لگوم، بویژه گیاه ماش، به عنوان کود سبز؛
- استفاده از کودهای دامی مختلف؛
- رعایت تناوب زراعی صحیح.
عمق خاک مناسب برای کشت چغندر قند
باتوجه به عمیق بودن ریشه چغندر قند، عمق خاک زراعی نباید از 60 سانتیمتر کم تر باشد؛ بااین حال، نباید لایه محدودکننده نفوذ آب و ریشه تا این عمق وجود داشته باشد. این لایه معمولاً در خاک های با بافت متوسط تا سنگین ایجاد می شود. برای جلوگیری از تشکیل این لایه باید هر 3 تا 4 سال یک بار از زیرشکن استفاده کرد. بهترین زمان برای استفاده از زیرشکن وقتی است که رطوبت خاک در کم ترین حد ممکن باشد. مصرف بی رویه کودهای شیمیایی از جمله کودهای نیتروژن و مصرف نکردن مواد آلی در خاک از یک طرف، و استفاده از ادوات نامناسب یا انجام عملیات در زمان نامناسب برای آماده سازی بستر کاشت از طرف دیگر، باعث از بین رفتن خاکدانه ها و در نهایت پودری شدن خاک می شود. پودری شدن خاک باعث سفتی و فشردگی بیش از حد خاک (بویژه در خاک های با درصد رس بالا پس از آبیاری) می شود و در نتیجه بدسبزی و کاهش رشد گیاه را به دنبال خواهد داشت.
تناوب مناسب برای کشت چغندر قند
نوع گیاهانی که در تناوب مد نظر قرار می گیرند و نیز جایگاه چغندر قند در تناوب بسیار مهم است. گیاهانی مثل غلات قدرت رقابت بیشتری با علف های هرز دارند و استفاده از آنها در تناوب، باعث کاهش علف های هرز یکساله و چندساله می شود. وجود یونجه در برنامه تناوبی و همچنین افزایش مدت تناوب از 3 به 6 سال موجب بهبود تولید چغندر قند می شود. همچنین بهتر است انواع چغندر، انواع کلم، کلزا، خردل و اسفناج در تناوب با چغندر قند قرار داده نشوند. از کاشت چغندر قند بعد از گیاهان خانواده بقولات نظیر یونجه باید خودداری شود، زیرا این گیاهان می توانند نیتروژن را تثبیت کنند که تأثیر سوء بر کیفیت چغندر قند دارد. نوع تناوب مناسب با توجه به شرایط منطقه ای و عواملی نظیر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، آلودگی به بیمار یها و علف های هرز و مسائل اقتصادی می تواند متفاوت باشد. در اکثر مناطق، چغندر قند بعد از گندم کشت می شود. متداو لترین تناوب که اکثر کشاورزان از آن استفاده می کنند، تناوب گندم یا جو با چغندر قند است. درصد قند و عملکرد شکر چغندر قند معمولاً در تناو ب هایی که چغندر قند بعد از غلات سردسیر گندم یا جو قرار می گیرد، بیش تر گزارش شده است. البته در این تناو ب ها کلش غلات باید با اعمال مدیریت صحیح تا زمان کشت چغندر قند کاملاً پوسیده شوند. در این شرایط مییتوان از آیش کوتاه مدت (در طول فصل تابستان) برای تجزیه بقایای غلات استفاده کرد. در برخی از مطالعات، قرارگرفتن چغندر قند بعد از آیش کوتاه مدت (نیم فصل) نیز عملکرد شکر سفید را افزایش داده است. ازاین رو ضروری است که بعد از برداشت گندم و به منظور افزایش مواد آلی خاک، بقایای آن با خاک مخلوط شود. البته باید به این موضوع توجه کرد که نسبت کربن به نیتروژن بقایای گندم بالاست و لازم است به منظور تجزیه سریعتر بقایا و جلوگیری از تبدیل نیتروژن معدنی خاک به نیتروژن آلی و مواجه شدن چغندر قند با کمبود نیتروژن در اوایل فصل، اقدامات زیر صورت گیرد:
حتی الامکان کلش توسط دستگاه کلش خردکن و در صورت نبودن چنین دستگاهی توسط ادواتی نظیر دیسک به قطعات ریزتر خرد شود، سپس اقدام به آبیاری کنید. آبیاری علاوه بر تسریع روند پوسیدگی، در صورت مناسب بودن درجه حرارت هوا در آن زمان می تواند باعث جوانه زنی دانه های گندم ریخته شده از کمباین شود. گندم سبزشده در مراحل بعدی آماده سازی بستر کاشت می تواند در روند پوسیدگی بیش تر کلش نقش مؤثری داشته باشد و همچنین به عنوان یک کود سبز، باعث بهبود ماده آلی خاک شود. قبل از عملیات شخم و برای تسریع در روند پوسیدن بقایای کلش، کاربرد مقداری کود نیتروژن به میزان 50 تا 100 کیلوگرم اوره به همراه حدود 100 تا 150 کیلوگرم گوگرد در هکتار توصیه می شود. سوزاندن بقایای چرای گوسفندان در مزرعه توصیه نمی شود. بقایای گیاهی اضافه شده به خاک می تواند باعث افزایش خلل و فرج خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک شود که به نوبه خود اثر مثبتی بر عملکرد چغندر قند خواهد داشت. با استمرار این روش و اضاف هشدن حتی بخشی از کلش گندم به خاک در بلندمدت، مواد آلی موجود در خاک افزایش می یابد که می تواند در پایداری کشاورزی در هر منطقه مؤثر باشد.