علف های هرز کشت پاییزه چغندر قند
علف های هرز، گیاهان خودرو و ناخواست های هستند که برخلاف میل کشاورز در یک زمین زراعی تحت کشت می رویند و ضمن رقابت با گیاه اصلی، به طور مستقیم موجب کاهش عملکرد کمی و کیفی محصول می شوند و یا به طور غیرمستقیم از طریق ایجاد پناهگاه مناسب برای آفات و امراض، موجبات خسارت و ناخشنودی تولیدکننده را فراهم می کنند. به دلیل طولانی بودن طول دوره رشد چغندر قند پاییزه (حدود 220 – 240 روز) علف های هرز آن به لحاظ نوع علف هرز، زمان رویش، مدت حضور در مزرعه و قدرت رقابت با گیاه زراعی دارای تنوع زیادی هستند.
بنابراین، یکی از مشکلات و چالش های همیشگی چغندرکارها در مزرعه کشت پاییزه این محصول، چگونگی مدیریت و کنترل علف های هرز در طول دوره رشد است. به طوری که در این مناطق، بخش قابل توجهی از هزینه های تولید، همه ساله صرف مبارزه با علف های هرز می شود.
مطالعاتی که در زمینه کنترل علف های هرز زراعت پاییزه چغندر قند صورت گرفته است، مبین آن است که بیشترین خسارت وارده به محصول تا هشت هفته بعد از سبز مزرعه و یا به عبارت دیگر، تا مرحله حدود 14 برگی اتفاق می افتد.
بررسی های صورت گرفته در منطقه دزفول از استان خوزستان نیز نشان داده است که هزینه های مربوط به مدیریت و کنترل علف های هرز، بخش قابل توجهی از کل هزینه های تولید محصول را تشکیل می دهد. در یک بررسی تحقیقاتی در صفی آباد دزفو ل، میانگین تعداد علف های هرز پهن برگ در زراعت چغندر قند تا 35 بوته در مترمربع به دست آمد که خسارتی معادل 66 درصد به محصول نهایی وارد کرد.
مهم ترین علف های هرز در کشت پاییزه چغندر قند
علف های هرز در کشت پاییزه چغندر قند از تنوع گونه ای بسیار زیادی برخوردار هستند. در یک بررسی، گونه مختلف از علف های هرز پهن برگ و باریک برگ با دوره رشد و قدرت رقابت متفاوت در یک مرزعه چغندر قند پاییزه شناسایی شدند. برخی از این علف های هرز مانند پنیرک، سلمه تره، پیچک صحرایی، کاهوی وحشی، ترشک، خونی واش و کنگر ابلقی در تمام طول فصل همراه با گیاه چغندر قند هستند و حضور آنها در مزرعه خسارت بیشتری به محصول وارد می کند. لذا، کنترل به هنگام و مبارزه مؤثر با آن ها در جلوگیری از کاهش عملکرد کمی و کیفی محصول و همچنین کاهش هزینه تولید، از اهمیت بیشتری برخوردار است. گروه دیگری از علف های هرز مانند کیسه کشیش، شا هتره، پیچک و خُرفه، علف های هرزی هستند که با کاهش دمای هوا رشد آنها نیز متوقف شده و قادر به ادامه رقابت با محصول اصلی نیستند و خسارت قابل توجهی به محصول چغندر قند پاییزه وارد نمی کنند.
علف های هرز پنیرک، ترشک، کاهو ی وحشی، چغندر وحشی، سلمه و کاسنی به عنوان مهمترین و خسارت زا ترین علف های هرز پهن برگ در کشت پاییزه چغندر قند هستند.
این گروه از علف های هرز علاوه بر اینکه تحت تأثیر دماهای پایین قرار نمی گیرند، با توجه به تیپ رشد قائمی که دارند، از قدرت رقابتی بالایی در مقابل چغندر قند برخوردار هستند و چنانچه در زمان مناسب و به موقع با آنها مبارزه نشود، می توانند خسارت جبران ناپذیری به محصول وارد
کنند.
زمان مبارزه با علف های هرز در کشت پاییزه چغندر قند
حساس ترین مراحل رشد چغندر قند نسبت به رقابت علف های هرز که از آن به عنوان دوره بحرانی کنترل علف های هرز در چغندر قند یاد می شود، دوره 4-12 برگی است. به محض اینکه چغندر قند به مرحله 4-6 برگی رسید علف های هرز عملکرد ریشه را به مدت شش هفته و هر روز 1/5 درصد کاهش می دهند. این بدان معنی است که اگر تا حدود هشت هفتگی پس از سبز شدن چغندر قند، با علف های هرز مبارزه مؤثری صورت گیرد، پس از آن، وجود علف های هرز در مزرعه موجب کاهش قابل توجه در عملکرد ریشه نخواهد شد. علت عدم ظهور علف های هرز پس از این زمان، پوشش ایجادشده به وسیله چغندر قند است که مانع از جوانه زنی بذر علف های هرز خواهد شد. از سوی دیگر، تا مرحله 4-6 برگی چغندر قند نیز ضرورت چندانی به مبارزه با علف های هرز مزرعه نیست زیرا در این دوره، رقابت مؤثری بین علف های هرز و بوته های چغندر قند به وجود نمی آید.
روش های کنترل علف های هرز در کشت پاییزه چغندر قند
با توجه به دوره رشد چغندر قند در کشت پاییزه، بیشترین احتمال آلودگی مزرعه به علف های هرز در اوایل دوره رشد تا آذر وجود دارد . بررسی ها در منطقه دزفول نشان داده است که بیشتر علف های هرز در 15 روز اول پس از سبز شدن چغندر قند ظاهر می شوند. اگر در این دوره زمانی، با علف های هرز مبارزه مؤثری صورت گیرد و پس از مرحله تنک، تراکم بوته و پوشش مناسب و یکنواختی در سطح مزرعه وجود داشته باشد، در برخی منا طق کشت پاییزه مانند مغان، گرگان و گنبد که نسبت به خوزستان زمستان سردتری دارند، با توجه به پایین آمدن دمای هوا، سرعت رشد بسیاری از علف های هرز به طور قابل توجهی کاسته شده و یا متوقف می شود. بنابراین، در این مناطق تا زمان گرم شدن مجدد هوا، نیازی به مبارزه با علف های هرز نیست. با گرم شدن مجدد هوا در مناطق مختلف کشت پاییزه چغندر قند که بسته به منطقه موردنظر از اواخر بهمن تا اوایل فروردین متفاوت است گروه جدیدی از علف های هرز بهاره شروع به رشد می کنند که اگر مزرعه از پوشش مناسب و رشد مطلوبی برخوردار باشد، توان رقابت با محصول چغندر قند را نخواهند داشت.
مبارزه شیمیایی با علف های هرز پیش از کاشت چغندر قند
در صورتی که پیش از کشت بذر چغندر قند، علف های هرز در مزرعه روییده باشند، به راحتی می توان با استفاده از انجام عملیات سبکی مانند زدن دیسک و یا در صورتیکه امکان زدن دیسک به دلیل رطوبت بالا وجود نداشته باشد، باید با استفاده از یک علف کش عمومی مانند گراماکسون (پاراکوآت) با علف های هرز روییده مبارزه کرد.
پیش از کاشت و پیش از رویش علف های هرز در مزرعه با آشنایی از وضعیت بانک بذر علف های هرز در خاک می توان از علف کش های خاک مصرف انتخابی پیش از کاشت و یا پیش از ظهور برای جلوگیری از جوانه زنی بذر و سبز علف های هرز استفاده کرد. برای این منظور، از علف کش های خاک مصرف نازک برگ کش مانند رونیت (سیکلوآت) و پهن برگ کش مانند پیرامین می توان پیش از کاشت با توجه به بافت خاک به مقدار 3-5 لیتر/کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. هرچه بافت خاک سنگین تر باشد، مقدار بیشتری از علف کش باید مصرف شود. در صورت امکان برای تأثیر بیشتر سم، بهتر است بلافاصله پس از کاشت نسبت به آبیاری مزرعه اقدام کرد. زیرا سمپاشی در شرایطی انجام می شود که دمای هوا و خاک بالا است و در نتیجه، ممکن است سم تبخیر و یا تجزیه شود.
مبارزه شیمیایی با علف های هرز پس از کاشت چغندر قند و پس از سبز شدن علف های هرز
علف های هرز در مراحل اولیه رشد خود، نسبت به علف کش های انتخابی عکس العمل مناسبی نشان می دهند و هرچه زمان بگذرد، از شدت عکس العمل علف های هرز در مقابل علف کش های انتخابی کاسته خواهد شد. از این رو، لازم است در صورت وجود آلودگی به علف هرز و نیاز به مبارزه شیمیایی، هرچه سریعتر و در مراحل کوتیلدونی و یا تشکیل برگ های اولیه نسبت به استفاده از سموم علف کش مناسب اقدام شود.
مبارزه مکانیکی با علف های هرز چغندر قند
برای مبارزه مکانیکی با علف های هرز بسته به امکانات و شرایط موجود می توان از وجین کن های خورشیدی،کولتیواتورهای شمشیری، وجین کن های U شکل به همراه وجین دستی استفاده کرد. استفاده از وجین کن و یا کولتیواتور با هدف کنترل مکانیکی علف های هرز باید زمانی انجام گیرد که رطوبت خاک اندکی کمتر از حد گاورو بوده و در حدود 50 درصد ظرفیت زراعی باشد. رطوبت بیشتر ممکن است باعث استقرار مجدد برخی از علف های هرز قطع شده مانند ترشک شود و همچنین فشردگی خاک را به دنبال داشته باشد. آبیاری مزرعه بایستی چند روز پس از انجام عملیات مکانیکی مبارزه با علف های هرز انجام شود تا علف های هرز صدمه دیده از کولتیواسیون به طور کامل از بین بروند . بخش زیادی از علف های هرز به ویژه در بین ردیف های کشت در اثر کولتیواسیون از بین می روند، ولی برای تکمیل عملیات مبارزه مکانیکی در صورت نیاز با وجین دستی می توان نسبت به حذف علف های هرز روی خطوط کشت اقدام کرد. پیش از شروع بارندگی ها بایستی کلیه عملیات مربوط به کنترل مکانیکی علف های هرز انجام شده باشد. در غیر اینصورت، ممکن است بارندگی های متوالی اجازه انجام کار را ندهند . این موضوع موجب رشد سریع علف های هرز، افزایش هزینه های کنترل و کاهش قابل توجه عملکرد محصول خواهد شد. در منطقه خوزستان و مناطق مشابه که زمستان ملایم تری دارند، در اواخر بهمن با گرم شدن مجدد هوا برخی از علف های هرز باقیماند ه از اول فصل و یا علف های هرزی که در طول زمستان ظاهر شده اند، نیاز به کنترل داشته و باید با وجین دستی نسبت به کنترل آن ها اقدام کرد.
در مناطقی همچون شمال دشت گرگان و خراسان که زمستان های سردتری دارند و در پاییز سایه انداز چغندر قند کامل نمی شود، بخش قابل توجهی از علف های هرز در اسفند و اوایل فروردین می رویند که باید با آنها مبارزه مؤثر به روش های شیمیایی و مکانیکی صورت گیرد.