جیره غذایی گاو، گوساله، گوسفند و انواع دام سبک و سنگین
شناخت احتیاجات حیوان
اصولاً استفاده از یک نوع ماده غذایی به تنهایی نمی تواند تمام احتیاجات دام را برطرف کند، چون از طرفی حجم شکمبه و دستگاه گوارش حیوان محدود است و از طرف دیگر بدن حیوان به مجموعه ای از مواد غذایی احتیاج دارد. این مجموعه مواد غذایی را جیره غذایی می نامند که باید برحسب احتیاجات نگهداری و احتیاجات تولید حیوان و نوع موا د غذایی و با توجه به جنبه های مالی آن تنظیم و تهیه گردد.
باید توجه داشت که برخی از مواد غذایی برای دسته ای از دام ها می تواند غذایی کامل باشد، درصورتی که برای گروهی دیگر این طور نیست. مثلاً شیر برای گوساله شیرخوار غذای کاملی است ولی از یک سن معین به بعد این غذا به تنهایی نمی تواند تمام احتیاجات حیوان را برآورده سازد و یا میش ها در دوره بارداری به مواد غذایی بیشتری احتیاج دارند. غذای نامناسب و ناکافی اثرات نامطلوب روی میش ها و بره ها می گذارد، زیرا احتیاجات غذایی جنین ازطریق غذای مادر تامین می گردد وکمبود مواد غذایی مخصوصاً دراواخر دوره آبستنی موجب تولید بره های لاغر و ضعیف می گردد و خوراک مناسب باعث رشد سریع بره ها یا گوساله ها می شود. همچنین در پرواربندی، دام ها احتیاج به غذاهای متراکم و مقوی دارند تا اضافه وزن آنها مقرون به صرفه اقتصادی باشد. برای دستیابی به حداکثر تولید شیر ، تغذیه دام ها با علوفه وکنسانتره به همراه یکدیگر لازم بوده و مکمل هم عمل می کنند.
به طور کلی برای تامین نیازهای غذایی دام ها باید احتیاجات آنها را درمراحل مختلف زندگی مثل مرحله خشک بودن، مراحل مختلف آبستنی، مرحله شیرواری، مرحله شیرخوارگی بره ها وگوساله ها تامین نمود. به نظر می رسد که درکشور ما تولید یک لیتر شیر از علوفه، گران تر از تولید یک لیتر شیر با کنسانتره باشد، زیرا انرژی علوفه کمتر از غلات است و ازطرفی کیفیت علوفه درکشور پایین است. البته باید توجه داشت که تولید شیر به عوامل مختلفی بستگی داردکه مدیریت تغذیه قسمتی از این عوامل است.
امروزه درعمل ثابت شده است پرواربندی دام با استفاده ازمواد کنسانتره، سود بیشتری را نسبت به چرا بردن دام نصیب دامداران می کند. دامدران عزیز می دانند که علوفه های خشبی نظیر یونجه یا اسپرس مخصوصاً آن دسته که دارای فیبر بیشتری هستند ، به دلیل قابلیت هضم کمتر، مدت زمان بیشتری در شکمبه مانده و برروی مقدار تولید شیر یا گوشت اثر منفی می گذارند و مقدار تولید را کاهش می دهند. هر چند که برای تولید شیر با کیفیت مناسب و حفظ سلامتی دام بایستی ازعلوفه های خشبی نیز در جیره روزانه دام استفاده کرد، اما کنسانتره، درمقایسه با علوفه خشبی ازقابلیت هضم بسیار بالایی برخوردار است و در جایی که کمیت و کیفیت علوفه های خشبی درحد پایین است برای تولید بیشتر و داشتن دام سالمتر، مصرف کنسانتره دامی امری ضروری می باشد.
انواع جیره غذایی
به طور اجمال به مجموعه مواد غذایی که یک حیوان درطول یک شبانه روز کامل دریافت می کند جیره اطلاق می شود. به طور عمومی جیره ها بر سه نوع پایه ریزی می گردند که ترکیب آنها بسته به نوع و جنس و... دام ها متغیر است.
1- جیره نگهداری : اگر حیوانی هیچ نوع تولید و افزایش یا کاهش وزنی نداشته باشد، جیره آن براساس نیاز روزانه حیوان تعیین می گردد که به آن جیره نگهداری گفته می شود.
2- جیره آبستنی: چنان که از عنوان آن مشخص است این جیره برای دام های ماده آبستن درنظر گرفته می شود که برحسب این که درچه ماهی از حاملگی هستند جیره آنها تنظیم می شود.
3- جیره تولید: این جیره نیز بر اساس تولیدات دام (شیر، گوشت ، پشم و.. .)تنظیم می گردد.
جیره غذایی متعادل
مقدار خوراکی که دام در یک شبانه روز دریافت می کند تا بطور مطلوبی نیاز نگهداری و تولید آن تامین گردد جیره غذایی نامیده می شود. جیره غذایی دام معمولا ترکیبی از علوفه و کنسانتره است.
اصول تهیه جیره غذایی متعادل
درتهیه جیره های غذایی دام باید نکات زیر رعایت شود :
1- جیره متعادل با آگاهی ازمیزان احتیاجات دام و ترکیب مواد مغذی تشکیل دهنده آن تهیه می گردد.
2- جیره متعادل بایستی به مقدار کافی انرژی و پروتئین مورد نیاز دام را تامین کند.
3- جیره متعادل باید خوش خوراک ودارای قابلیت هضم بسیار بالا باشد.
4- جیره متعادل دارای باید کلیه عناصر معدنی و ویتامین های مورد احتیاج دام به میزان مورد نیاز باشد.
5- جیره غذایی بایستی عاری ازعناصر مضر و مواد سمی برای بدن دام می باشد.
6- جیره متعادل یا کنسانتره، مطابق اصول بهداشتی تهیه شده و به سلامت دام خللی وارد نکرده و بویژه طعم و بوی شیر وگوشت را نامطلوب نمی سازد.
اهمیت استفاده از جیره متعادل آن است که قیمت تمام شده آن از نظر اقتصادی قابل برگشت بوده، به عبارت دیگر قیمت جیره از قیمت موادی که دام تولید می کند، کمتر بوده و سود کافی را برای دامدار عاید نماید.