آبیاری درختان زیتون و مدیریت آبیاری در باغات زیتون
اگر چه زیتون در خاک های فقیر با مقدار کم آب هم به رشد خود ادامه می دهد، اما برای دستیابی به محصول اقتصادی مشخص شده است که افزایش رشد گیاه و درصد میوه دهی و بزرگ شدن اندازه میوه و تولید روغن بیشتر، در هر درخت نیز تحت تأثیر آبیاری می باشد.
مدیریت آبیاری زیتون در زمان رشد رویشی
رشد رویشی سال جاری بنیان گلدهی و محصول دهی سال بعد می باشد . بنابراین برای رسیدن به باردهی مناسب لازم است رشد دو مرحله ای سالیانه درخت تضمین شده باشد . مرحله اول رشد رویشی از بهار تا اوایل تابستان و مرحله دوم در پاییز می باشد . رشد رویشی در درختانی افزایش خواهد یافت که به حد کافی آبیاری شده و مواد غذایی لازم در اختیار آن ها قرار گرفته باشد.
مدیریت آبیاری زیتون در زمان گلدهی
در صورتی که آب مورد نیاز درختان درحد مطلوب تأمین نشود و تنش های محیطی ادامه یابد ، ریزش برگ و عدم تشکیل گل های کامل را به همراه دارد، البته در طول دوره حساس به گل نشستن درختان زیتون، معمولاً خاک ها رطوبت کافی را در خود حفظ می کنند ولی پس از گذشت زمستان خشک با قطع زود هنگام بارندگی بهاری بسته به نوع خاک نیاز به آبیاری وجود دارد.
نیاز آبی زیتون
در مناطقی که میزان بارندگی سالانه حدود 600 – 400 میلی متر باشد، زیتون به صورت دیم کشت می شود، اما در حالت کلی این درخت برای رفع کامل نیاز آبی خود حدود 800 - 600 میلی متر بارندگی درسال با پراکنش مناسب نیازدارد .
رشد میوه زیتون به سه مرحله تفکیک می شود :
مرحله اول : دوره رشد سریع حدود 20 روز پس از تشکیل میوه .
مرحله دوم : دوره رشد طولانی میوه که مرحله سخت شدن هسته آن است .
مرحله سوم : دوره دوم مرحله رشد سریع میوه پس از سفت شدن هسته .
براساس تحقیقات بعمل آمده زیتون نسبت به کم آبی درمرحله بعد از سفت شدن هسته، وقتی که میوه بزرگ می شود ، حساسیت زیادی دارد . این مرحله غالبا در شهریور و مهر در نیمکره شمالی اتفاق می افتد. از آن جایی که آبیاری درمرحله اول رشد زیتون اثری در اندازه میوه آن ندارد ، بعد از آنکه هسته زیتون سخت شد آبیاری حجم میوه را به مقدار قابل توجهی افزایش می دهد . اما این عمل سبب تأخیر در رسیدن میوه و رنگ پذیری آن می شود . آبیاری سبک و متوسط سبب افزایش اندازه میوه شده ولی آبیاری زیاد اثر معنی دار روی افزایش اندازه میوه ندارد .
بنابراین زیتون سه مرحله بحرانی آبیاری دارد :
الف : دوران تکمیلی نیازسرمایی جوانه های گل در زمستان
ب : حدود یک ماه قبل ازبازشدن گل ها (که در هر منطقه متفاوت است)
ج: دوره سخت شدن هسته و درشت شدن و رسیدن میوه (مرداد، شهریور وپاییز)
تاثیر آبیاری بر کیفیت محصول زیتون
میوه ای که درختان آن ها آبیاری شده و نیز میوه هایی که دارای روغن بالامی باشند ، نسبت به میوه های درختان دیمکاری دیرتر می رسند . بنابراین برای درختان آبیاری شده تغییر رنگ میوه ازسبز به سیاه آهسته تر صورت می گیرد و نیز درصد میزان روغن در شرایط دیم بیشترازکشت آبی است .
علیرغم کمبود آب در ایران ، متأسفانه اکثر باغداران در مصرف آب باغ ها صرفه جوئی نمی کنند و از آنجا که آبیاری در اکثر این باغ ها به روش نادرست و بصورت کرتی (غرقابی) است، این عمل سبب تهویه نامطلوب در حوزه ریشه ها می گردد و ریشه ها عمدتاً در این نوع باغ ها کدر و تیره رنگ می باشند، در حالی که در روش آبیاری صحیح ریشه ها به دلیل تهویه خوب، زرد و خوش رنگ می گردند.
زیتون مقاومت نسبی به خشکی خاک دارد و در مناطقی که میزان بارندگی سالانه 300 میلیمتر است، بصورت دیم کشت می شود . درخت زیتون برای رفع کامل نیاز آبی به حدود 600 تا 800 میلیمتر بارندگی سالانه نیاز دارد . هر درخت بالغ زیتون برای رشد کافی و افزایش کیفیت روغن، در طول فصل رشد بین 1700 تا 2400 لیتر آب نیاز دارد .
تنش آبیاری از بهمن تا خردادماه نمو جوانه های گل، شکوفه دهی، تشکیل میوه و رشد شاخساره ها را با اختلال روبرو می سازد . کمبود رطوبت خاک بین خرداد تا مردادماه سبب کوچک ماندن میوه و چروکیدگی آن می شود . تنش آبی در طی شهریورماه نیز سبب کاهش کیفیت و اندازه میوه می شود . آبیاری منظم باغ زیتون سبب کاهش پدیده تناوب باردهی (سال آوری) می گردد .
آبیاری بیش از حد درختان زیتون منجر به رشد اضافی، نیاز به هرس بیشتر و افزایش هزینه کارگری و همچنین کاهش کیفیت روغن می شود . آبیاری مناسب سبب بهبود اندازه میوه و افزایش کمیت و کیفیت روغن می گردد.
نیاز درختان زیتون به آب حتی در مناطق بارانی و مرطوب نیز امری مهم و قابل توجه می باشد. آبیاری درختان زیتون معمولا به روش های زیر انجام می شود :
1- طریقه کرتی که چندان معمول نیست ولی در بعضی از باغات رایج است . این طریقه بدین ترتیب است که کرت های مناسبی بر حسب جنس و شیب زمین احداث نموده و تمامی این قطعات را آبیاری می نمایند .
2- طریقه نشتی روش دیگری است بطوری که در روی ردیف درختان در سال اول نهرهای کوچک احداث کرده و شعاع کمی اطراف درختان را خاک ریزی نموده تا آب در حین عبور از مسیر درختان مستقیما با تنه درخت برخوردی نداشته باشد. محاسن روش این است که اکسیژن هوا به راحتی از هوا به ریشه ها می رسد، ثانیا تنه درخت از بروز بیماری های قارچی در امان است. امادر طریقه کرتی که قبلا ذکر شد محاسن فوق را نداشته ضمنا داخل کرت ها نیز علف های هرز زیادی روییده که این امر هزینه زیادی را در بر خواهد داشت. برای طریقه نشتی در سال دوم گودالی دو طرف درختان به فاصله 30 سانتی متر از درخت ایجاد نموده تا آب به طور نشتی به ریشه درختان برسد. در یکی دو سال بعد نیز این فاصله اندکی اضافه شده و سپس ثابت خواهد ماند . دلیل اضافه شدن فاصله به خاطر گسترش ریشه در داخل زمین است
3- آبیاری بارانی و قطره ای نیز بخصوص در مزارع و باغات وسیع قابل اجرا می باشد . این روش مکانیزه بوده و از نظر کیفی بسیار مناسب و آبیاری با این روش راحت تر و بهتر صورت می گیرد، لیکن هزینه آن در ابتدا زیاد بوده و همان طور که ذکر شد در مزارع و باغات وسیع مقرون به صرفه می باشد .همان طور که کمی آب باعث خسارت به درخت خواهد شد زیادی آن نیز موجب می شود که زمین دیر رطوبت خود را از دست بدهد که در نتیجه در بعضی از مناطق تولید باطلاق نموده و ریشه نبات که در آب راکد زمین احاطه شده، خفه گردیده و درخت از بین می رود. در اراضی شنی و سبک نیز این صدمه خیلی کمتر است . زیرا در این قبیل اراضی آب به اعماق زمین رفته و ریشه تا اندازه ای از خفگی در امان می ماند .باد و تگرگ در هنگام بهار که درختان گل کرده اند موجب ریزش آنها شده و خسارات می زنند . در باغات وسیع نقاطی که بادهای موسمی دارند بخصوص در بهار که باعث یخ زدن گل ها شده و صدماتی وارد می گردد . صاحبان باغ می توانند در مسیر باد در یک ردیف در آخرین نقطه باغ درختانی مانند انواع سوزنی برگ ها چون سرو و کاج کاشته و تا اندازهای این صدمات را تقلیل دهند . بیشترین سطح زیر کشت زیتون در جهان بصورت دیم می باشد به همین دلیل در مورد نیازهای آبی زیتون اطلاعات تحقیق شده زیادی وجود ندارد ، لیکن معمولیترین روش مدیریت زمان بندی آبیاری براساس تجربیات گذشته است .
برای آبیاری درختان زیتون بایستی از آب هایی استفاده کرد که شرایط زیر را داشته باشند:
• میزان بُر کمتر از ppm 2
• میزان بی کربنات کمتر از ppm 3/5
• میزان EC کمتر از 3 دسی زیمنس بر متر
• میزان سدیم کمتر از 3 میلی اکی والان در لیتر
• میزان کلر کمتر از ppm 345
• میزان نیترات کمتر ازppm 30
مشخصاتتان را وارد کنید 