موارد مصرف گل محمدی و خواص دارویی گل محمدی
از گل محمدی در صنایع غذایی و آشامیدنی، شامل انواع نوشیدنی ها، شیرینی ها، ژله ها، دسرها، مربا و گل آرایی، تهیه بالشتک های خوشبو و تزیین سبدهای خشک استفاده می شود. اجزای مختلف گیاه گل محمدی به ویژه گل های آن ارزشمند هستند و در صنایع مختلف دارویی، غذایی، عطرسازی، آرایشی و تزئینی کاربرد دارند. گل محمدی از قدیم در طب سنتی برای درمان دردهای روماتیسمی، ناراحتی های خونی و گلودرد استفاده می شد و همچنین برای درمان عارضه های یائسگی، بیماری ها و نارسائی های دستگاه تنفسی، زخم دهان، بی خوابی و افسردگی نیز بسیار مفید می باشد.
گلبرگ های خشک آن دارای اثرات بالایی از خواص ضد باکتریایی و ویروسی بوده و طبق منابع جدید دارای اثرات ضد عفونی کننده قوی علیه ۱۵ گونه باکتری نیز می باشد و می توان به صورت نوشابه های گرم غنی از مواد آنتی اکسیدان به صورت جداگانه و یا مخلوط با سایر مواد استفاده شود. همچنین میوه آن حاوی ۰/۵ تا ۱/۷ درصد اسید آسکوربیک می باشد خواص ضد میکروبی اسانس گل محمدی بیشتر مربوط به عملکرد برخی از ترکیبات فنولی موجود در اسانس آن است. تحقیقات نشان داده که اسانس گل محمدی دارای خواص آنتی اکسیدان و ضد پیری است. پژوهشی دیگر نشان داده که تترا هیدروکسی فلاونون که از عصاره آبی الکلی گل محمدی به دست می آید، خاصیت ضد ویروس ایدز (HIV) دارد. در هندوستان از اسانس گل محمدی در ترکیباتی به نام افتاکر برای درمان عوارض چشمی وایتری فال جهت بهبود و یا کاهش عوارض سینوزیت استفاده می گردد.
از گلبرگ های گل خشک شده و غنچه ها نیز در صنایع غذایی استفاده می شود. از هر ۵/۵ کیلوگرم غنچه تازه یک کیلوگرم غنچه خشک به دست می آید. بدین منظور در استفاده از نوشیدنی های بدون کافئین، غنچه و گلبرگ های خشک شده دارای اهمیت هستند. نهنج توسعه یافته و رشد کرده گل محمدی دارای ۱/۷-۰/۵ درصد ویتامین ث است. همچنین به دلیل دارا بودن پکتین فراوان در کاهش کلسترول و فشار خون مؤثر است. از گل محمدی مشتقانی از قبیل موم گل محمدی، مربای گل محمدی، خشت های معطر گل محمدی برای مصارف در شومینه، انبر گل محمدی، کانکریت رز، اسانس مطلق رز و اسانس حاصل از استخراج با سیال فوق بحرانی (SFE) به دست می آید.
مواد مؤثره اسانس گل محمدی
آمار استفاده از داروهای گیاهی در سالهای اخیر قابل توجه است و به عنوان یک قانون کلی، این داروها دارای اثرات سوء جانبی کمتری نسبت به سایر ترکیب های مهم گیاهان دارویی، اسانس های روغنی هستند که تأثیر بیولوژیکی فراوان دارند. وجود مواد شیمیایی گوناگون در گیاهان باعث شده است که از اسانس آنها در درمان بیماری های مختلف استفاده شود. اسانس ها دسته ای از روغن های گیاهی هستند که از مخلوط مواد شیمیایی آلی فرار، سنگین و چرب تشکیل یافته اند و سبب بوی خوش یا مزه در گیاهان می باشند.
اسانس ها در مجاورت هوا و دمای اتاق به راحتی تبخیر می شوند و به همین دلیل به روغن های فرار، روغن های اِتری و یا روغن اسانس معروف اند. فنیل اتیل الکل و دیگر ترکیب های اصلی آن شامل الکل های ژرانیول، سیترونلول و نرول است. سیترونلول، نرول و ژرانیول از مهمترین مواد فراری هستند که استفاده گسترده ای در صنایع عطرسازی، آرایشی و تهیه صابون ها دارند. اسانس ها معمولاً بیرنگ اند ولی در مجاورت هوا اکسید شده و تغییر رنگ می دهند.
برای جلوگیری از این تغییرات، آنها را باید در جای خشک و خنک نگهداری نمود. اگرچه اسانس ها از نظر ترکیبات شیمیایی با یکدیگر تفاوت دارند، ولی در بعضی خواص از قبیل رنگ، بو، مزه، چگالی، فعالیت نوری، ضریب شکست و حلالیت مشابه هستند. به طور کلی اسانس ها با آب قابل اختلاط، نیستند، گیاهان دارویی مخازن غنی از ترکیبات الکلی و اغلب حلال های آلی محلول هستند.
ژرانیول استات، هینیکوزان، هپتاکوزان، هپتادکان، هپتانول، هگزانول، نونادکان، اکتادکان، پنتادکان، ترپینن، تترادکانول، ترنس رز اکسید، الفاترپینول بتاپینن، سیس رز اکسید و.....دیگر ترکیبات شیمیایی تشکیل دهنده اسانس می باشند. پژوهش ها بیانگر آن است که مقدار این ترکیب ها ابتدا تحت عوامل ژنتیک و سپس عوامل محیطی به ویژه اقلیم قرار می گیرد در اسانس گل محمدی حدود ۳۰۰ ماده شیمیایی مختلف شناسایی شده است.
باوجود اینکه برخی از این مواد در مقادیر بسیار ناچیز در آن وجود دارند حذف آنها کیفیت اسانس را بسیار کاهش می دهد. با ارزشترین محصول گل محمدی اسانس آن است. این اسانس از تقطیر گلهای تازه با بخار آب و یا از گلاب سنگین تحت فشار و چگالی در سانتریفیوژهای بالا به دست می آید.
از گل محمدی سه نوع اسانس به شرح ذیل استخراج می گردد:
الف - اسانس اول
این اسانس از تقطیر گل های محمدی تازه با بخار آب به دست می آید و به صورت لایه ای از مایع زرد رنگ بر سطح گلاب حاصل از تقطیر این گل شناور می گردد. این اسانس حاوی اجزایی از اسانس تام گل محمدی است که حلالیت کمتری در آب دارند و عمدتاً از هیدروکربن های اشباع واجد ۱۴ تا ۲۳ کربن تشکیل شدند و به همین دلیل در اثر سرد شدن در یخچال به حالت جامد در می آید. بخش اعظم اسانس گل محمدی در ایران در حال حاضر از این نوع است.
ب - اسانس دوم
اگر گلاب حاصل از تقطیر گل محمدی که به گلاب اول معروف است را مجدداً با بخار آب تقطیر کنیم اسانس دوم و گلاب دوم به دست می آید. این اسانس نیز به صورت لایه ای از مایع زرد رنگ بر سطح گلاب دوم ظاهر می گردد اما از نظر مقدار تقریباً دو برابر اسانس اول و از نظر کیفیت بسیار مرغوبتر از آن است و حاوی مواد بسیار معطر موجود در گل محمدی است. این اسانس در دمای یخچال جامد نمی شود.
ج - اسانس تام ( طلای مایع )
با ارزشترین محصول گل محمدی که به آن لقب طلای مایع داده اند، اسانس تام است و از افزودن اسانس اول و اسانس دوم گل محمدی به یکدیگر به دست می آید. این اسانس در کارخانه های صنعتی فرآوری گل محمدی در جهان تولید شده و پس از انجام آنالیزهای لازم به صورت تجاری به فروش می رسد.این اسانس در حال حاضر در ایران به مقدار بسیار کم تولید می شود. بسیاری از فعالان صنعت عطرسازی این اسانس را مهمترین ماده اولیه این صنعت می دانند.
این اسانس در بسیاری از صنایع دیگر مانند صنایع آرایشی بهداشتی، داروسازی و غذایی نیز کاربرد دارد سایر اجزاء موجود در اسانس مانند برخی از ترکیبات گوگرددار که از نظر تعداد بسیار زیاد ( مجموعاً حدود ۳۰۰ ماده شیمیایی مختلف ) و از نظر مقدار بسیار ناچیزند ( مجموعاً حدود ۵ تا ۱۰ درصد اسانس تام ) به گونه ای بوی این اسانس را تحت تأثیر قرار می دهند که حتی با اختلاط دستی اجزای شناخته شده این اسانس با یکدیگر نمی تواند اسانسی با بوی مخصوص اسانس طبیعی تام را ایجاد نماید و به همین دلیل اسانس گل محمدی مصنوعی با کیفیتی مشابه یا نزدیک به نوع طبیعی آن وجود ندارد.
مشخصاتتان را وارد کنید 