پیوند جوانه ای
در این نوع پیوند همانگونه که از نام آن پیداست از جوانه ها در پیوند استفاده می گردد. این روش بسیار ساده و قابل اجرا است. در این نوع پیوند بایستی جوانه همراه با قسمتی از پوست از شاخه جدا گردد. زمان تهیه پیوندک وعمل پیوند زنی برحسب شرایط محیطی و نوع خاک متغییر است. اصل مهم در این نوع پیوند این است که پیوندک فاقد چوب بوده و طرز استقرار آن بر روی پایه باید صحیح باشد.
زمان انجام این پیوند بستگی به فعال بودن گیاه دارد و این فعالیت تابع شرایط محیطی است. این زمان را معادل بیدار شدن گیاه از خواب زمستانی دانسته اند که در آن گیاه فعالیت ساختمانی خود را آغاز کرده و به راحتی می توان پوست را از چوب ساقه جدا کرد. با این حال دو زمان را برای تهیه پیوندک مناسب دانسته اند:
1- پیوند جوانه ای در حال رشد( پیوند بهاره)
2- پیوند جوانه ای پاییزه ( پیوند خواب )
پیوند خواب، در اواخر تابستان و اوایل پاییز، هنگامی که شیره گیاهی در شرایط مناسب برای عمل پیوند است مورد استفاده قرار می گیرد. معمولاً پس از عمل پیوند در اوایل پاییز، به علت مناسب بودن شرایط آب و هوایی گاهی جوانه فعال شده و کمی بعد از جوش خوردن رشد و نمو می یابد. در مناطقی که دارای زمستان سرد و خشک هستند برای مصون مانند پیوند از سرما لازم است که روی پیوند را خوب بپوشانند تا از خطر خشک شدن در امان باشد و در مناطقی با زمستان های متعدل این نوع پیوند موفقیت آمیز است زیرا گیاه فعالیت اولیه را بخوبی انجام داده و در بهار سال بعد شاخه های قوی تر و احتمالاً پر بارتری را ایجاد می کند.
در عمل سه نوع پیوند جوانه مشاهده می شود. یکی پیوند جوانه زیر پوست که نزد باغبانان به پیوند شکمی معروف است و دیگری پیوند لوله و سومی پیوند چوبی.
1- پیوند شکمی:
در این پیوند ، پیوندک فقط از یک جوانه تشکیل شده و آنرا در نقطه اختیاری از طول ساقه پایه زیر پوست قرار می دهند.
تهیه پایه : برای اینکه بتوان جوانه پیوندک را زیر پوست ساقه قرار داد لازم است که پوست پایه به آسانی از چوب آن جدا شود و این امر ممکن نیست مگر اینکه شیره نباتی در جریان باشد یعنی پایه تا اندازه ای دارای فعالیت حیاتی باشد و به اصطلاح معروف، پایه آب دار بوده و پوست بدهد و این امر فقط در بهار و پائیز میسر است زیرا در زمستان شیره نباتی راکد بوده و در تابستان نیز گرمای هوا تا اندازه ای پوست پایه را خشک نموده مانع از جدا شدن آن از چوب می گردد.
برای تهیه پایه به طرق مختلف عمل می نمایند. بطور معمول دو شکاف کم عمق و عمود بر یکدیگر، یکی کوتاه و افقی و دیگری طویل ( در حدود 2 تا 3 سانتی متر ) و عمودی (شکاف Tشکل ) بر روی ساقه پایه ایجاد می گردد. در صورتیکه پایه حاضر برای پیوند دادن باشد به آسانی می توان با نوک چاقوی پیوند زنی پوست دو طرف عمودی پایه را از چوب جدا نمود و پس از قرار دادن پیوندک زیر پوست عمل پیوند زدن را انجام داد. در بعضی از درختان که دارای شیره می باشند پس از خراش دادن پوست آنها از محل زخم شیره جاری شده و اگر جوانه پیوندک زیر شکاف باشد این شیره روی آنرا پوشانده و مانع جوش خوردن پیوند می گردد. برای رفع این مانع کافی است که شکاف افقی را پائین یعنی زیر شکاف عمودی قرار دهند ( T واژگون ) در این صورت جوانه پیوند بالای شکاف افقی واقع شده و شیره درخت از زیر آن جاری می گردد و صدمه ای به پیوندک نمی زند.
بعضی از باغبانان، 3 شکاف روی پایه می دهند. دو شکاف عمودی به فاصله تقریبی 5 تا 10 میلیمتر و یک شکاف افقی که وسط دو شکاف عمود را به یکدیگر متصل نماید.
در این طرز تهیه پایه قطعات پوست پایه را به طرف بالا و پائین برگردانده ،جوانه پیوندک را روی چوب می گذارند و پس از قرار دادن مجدد پوست پایه را روی پیوندک آنرا با ریسمان می بندند.
اگر پایه جوان باشد به یک شکاف عمودی اکتفا می کنند. برای قرار دادن پیوندک باید درخت را بطرفی که شکاف واقع شده خم کرد تا در اثر این عمل دو لب شکاف از هم دور شده پوست پایه از چوب جدا شود. در این موقع جوانه یعنی پیوندک را زیر پوست پایه جای داده و درخت را رها می کنند تا به حال اول خود برگردد.
تهیه پیوندک : از شاخه کاملاً رسیده جوانه انتخاب می کنند و برای جدا کردن آن از شاخه دو شکاف افقی یکی بالا و دیگری پائین جوانه، ایجاد می نمایند تا هوا نتواند طبقه زیرین پوست پایه و پیوندک را خشک نماید. معمولاً برای جلوگیری از هر پیش آمد اول پیوندک را تهیه نموده در مقداری آب یا محل مرطوبی مانند دهان نگاه می دارند و پس از آن اقدام به تهیه پایه می کنند.
قرار دادن پیوندک روی پایه : برای انجام این عمل با چاقوی پیوند زنی دو لب پوست پایه را در طول شکاف عمودی بلند کرده و انتهای تحتانی آن پیوندک را زیر پوست پایه قرار داده بطور ملایم به طرف پائین فشار می دهند تا تمام پیوندک زیر پوست قرار گیرد. بعد بالا و پائین پیوندک را با ریسمان می بندند. در پیوند شکمی احتیاج به چسب پیوند نیست زیرا در این نوع پیوند پوست پایه تمام قسمتها را می پوشاند و محلی برای هوا کشیدن و یا دخول اجسام نامناسب زیر پیوندک وجود ندارد.
2- پیوند لوله:
در این نوع پیوند بجای اینکه فقط یک جوانه با مقداری از پوست پایه را به عنوان پیوندک مورد استفاده قرار دهند پوست درخت را به شکل استوانه یا لوله که طول آن در حدود 3 تا 4 سانتی متر می باشد و فقط یک جوانه روی آن قرار دارد جدا نموده و به همان شکل دور ساقه پایه قرار می دهند. در این صورت طرز تهیه پایه بنابر اینکه آنرا قطع می کنند و یا انتهای پایه پس از جوش خوردن پیوند، از بقیه پایه جدا می شود فرق می کند.
تهیه پیوندک : پس از آنکه انتهای فوقانی شاخه حامل پیوندک را به اندازه 2 سانتیمتر بالاتر از محل جوانه قطع کردند از دو سانتیمتری زیر جوانه نامبرده با شکافی افقی پوست شاخه را بطور استوانه یعنی دور تا دور، از چوب پیوندک جدا می نمایند.
تهیه پایه : بطور معمول پیوند لوله ای را روی شاخه های جوان که قطر آنها تقریباً به اندازه یک مداد یعنی کمتر از یک سانتیمتر است می زنند. برای این کار نوک پایه را نیز قطع کرده و پوست آنرا به شکل نوارهایی تا محلی که پیوندک باید قرار گیرد جدا می نمایند بدون اینکه نوارهای پوست از پایه بریده شود.
برای نصب پیوندک روی پایه، انتهای پایه را که پوست آن برداشته شده را داخل استوانه پیوندک نموده، قسمت اخیر را در طول پایه می لغزانند تا به محلی که قطر پایه و پیوندک یکی می شود، برسد. در این محل دو طبقه زاینده با یکدیگر کاملاً تماس حاصل می نماید و بدون اینکه محتاج به بستن آنها باشد پیوند و پایه به هم می چسبند. در موقع اجرای عمل این نوع پیوند دو حالت پیدا می شود:
الف) ممکن است پیوندک قطورتر از پایه باشد. یعنی مقدار پوست لوله پیوندک که به شکل سطح مربع مستطیل در آمده زیادتر از یک دور پایه باشد. در این صورت نوار باریکی از کنار سطح مستطیل قطع می کنند و عرض نوار حذف شده به اندازه ای است که پس از قرار دادن پیوندک به دور پایه، دو لب پوستی که حاصل جوانه می باشد کاملاً با یکدیگر جفت شود این نوع پیوند را بایستی با ریسمان بست.
ب) ممکن است پایه قطورتر از لوله پیوندک باشد در این صورت نیز لوله پیوندک را شکاف می دهند ولی عرض مستطیلی که لوله پیوندک را تشکیل می دهد، کافی نخواهد بود تا تمام اطراف قسمت بی پوست پایه را بپوشاند. بنابراین پس از آنکه پیوندک را به دور پایه پیچیدند، قسمتی از آنرا که بی پوست و لخت می ماند باید با پوست خود پایه که در موقع تهیه آن از چوب جدا کرده بودند ولی هنوز به پایه آویزان بود، پوشیده شود بعد از قرار دادن پیوند روی پایه اطراف آنرا با ریسمان می بندند و زخمها را با چسب پیوند می پوشانند .
3- پیوند جوانه چوبی (چیپ بادینگ):
پیوند جوانه چوبی در واقع نوعی پیوند جانبی زیر پوستی است که جوانه به یک قطعه چوب کوچک حامل یک جوانه کاهش یافته است. این پیوند به میزان زیادی در تکثیر انگورهای وینیفرا بر روی پایه های مقاوم به فیلوکسرا و نماتد به کار می رود. همچنین این پیوند برای ازیاد میوه درختان کاربرد دارد. این پیوند را در مواقعی از سال که درخت به راحتی پوست نمی دهد و نیزاستفاده از پیوند های بهاره مشکل است می توان انجام داد .
مواقعی از سال که درختان پوست نمی دهند :
الف) اوایل بهار پیش از شروع رشد، که فعالیت شیره نباتی شروع نشده و پوست از چوب جدا نمی شود.
ب) در تابستان که رشد فعال گیاه در اثر گرمای هوا و تبخیر زیاد و کمی آب یا به علل دیگر متوقف می شود.
این نوع پیوند معمولاً برای شاخه های باریک، یعنی قطر 12 تا 25 میلیمتر مناسب است. اجرای این نوع پیوند همانند پیوند شکمی، سریع نخواهد بود و اگر شرایط برای پیوند شکمی مناسب باشد، این نوع پیوند را انجام می دهند . پیوند جوانه چوبی در زمانهای قدیم در ایران برای ارقام انگور به کاربرده می شد. زیرا شاخه های انگور پوست نمی دهند.
تهیه پیوندک : پیوندک را از شاخه های یک ساله که جوانه های آن باز نشده باشد، تهیه می کنند. ابتدا شاخه انتخاب شده را از نیم سانتیمتری زیر جوانه، به وسیله چاقوی پیوند زنی با زاویه 45 درجه ، به نحوی که به چوب برسد برش می دهند. سپس برش دیگری از 5/1 سانتیمتری بالای جوانه به طرف داخل و پایین به پشت جوانه ایجاد می کنند تا به برش اول برسد.
تهیه پایه : روی پایه مورد نظر در ابتدا برشی با زاویه 45 درجه ایجاد کرده تا به چوب برسد. سپس در فاصله 2 سانتیمتری بالای برش اول، برشی به اندازه برش پیوندک ایجاد می کنند که برش اول را قطع می کند.
نکته مهم در این نوع پیوند این است که بایستی لایه زاینده قطعه پیوندک حاوی جوانه، با لایه زاینده پایه در تمام جوانب مطابقت داشته باشد تا پیوند صحیح انجام گیرد و بدین ترتیب بعد از مدتی این دو به هم جوش خواهند خورد.
در این پیوند همانند پیوند شکمی، پوست برآمده حفاظت کننده ای وجود ندارد که جلوی خشک شدن قطعه حاوی جوانه را بگیرد. بنابراین، بستن این پیوند به وضعی که کاملاً لبه های برش ها را بپوشاند و در ضمن قطعه جوانه را محکم در پایه نگه دارد، اهمیت بسیاری دارد. برای این منظور از نوارهای نایلونی یا نوار چسب های مخصوص پیوند، مناسب خواهد بود. نوارها را بایستی در موقع شروع رشد جوانه قطع کرد.
امروزه برای سهولت کار از ماشین های مخصوص این نوع پیوند (Chip Budding) استفاده می شود که این ماشین دارای دو تیغه چپ و راست به صورت اریب بوده و نیز یک تیغه در زیر آنها به طور مستقیم قرار دارد. پایه یا پیوندک مورد نظر را در جلوی دستگاه داخل دو قلاب قرار داده و سپس دسته ماشین را به طرف جلو حرکت داده تا دو تیغه اریب دو شکاف با زاویه 45 درجه در بالا و پایین جوانه پیوند با فاصله مشخص ایجاد کند و تیغه مستقیم نیز برشی از زیر به وجود آورد، به طوری که انتهای آن به دو برش اریب برسد.
مشخصاتتان را وارد کنید 