کاشت، داشت و برداشت خیار
تاریخچه کاشت خیار
خیار با نام علمی Cucumis sativus L . گیاهی از خانواده کدوئیان میباشد. مبداء و منشاء این گیاه کاملاً مشخص نیست ولی به احتمال زیاد بومی مناطق گرمسیری آسیا ( هندوستان ) و آفریقا میباشد. به نظر میرسد خیار از هندوستان از طرف شرق به چین و از طرف غرب به آسیای صغیر، شمال آفریقا و جنوب اروپا راه یافته است. خیار حدود 300 سال قبل از میلاد در رم و یونان قدیم کشت می شده است. در قرون وسطی کشت خیار تقریبا در سراسر اروپا گسترش پیدا کرد. خیار توسط کریستف کلمب به دنیای جدید راه پیدا کرد.
مشخصات گیاهشناسی خیار
خیار گیاهی یکساله است که حدود 30 گونه آن در آسیا و آفریقا به ثبت رسیده است. ریشه خیار سطحی و گسترده است و فقط تعداد معدودی از ریشه ها میتوانند بیش از عمق 0/5 متری نفوذ کنند. انشعابات زیاد اطراف ریشه باعث میشود تا سیستم ریشه ای این گیاه سطحی و در عمق کمی از خاک قرار گیرند ولی در خاکهای سبک میتوانند تا عمق 80 سانتیمتری نیز نفوذ کنند. برگهای بوته خیار بسیار پهن و بزرگ بوده و به وسیله دمبرگ هایی بزرگ به صورت متناوب به ساقه متصل شده اند. ساقه خیار به رنگ سبزروشن، آبدار و داراي پوست نازك است. بسته به نوع رقم و جمعيت ممكن است كرك ها يا خارهايي در روي ساقه ملاحظه شود. معمولاً روی بوته خيار بين 5 تا 8 ساقه فرعي مشاهده میشود. خیار گیاهی یک پایه است ولی گلهای نر و ماده آن از هم جدا هستند. گلهای نر معمولاً گروهی ولی گلهای ماده به طور جداگانه ظاهر می شوند. گلهای نر زودتر از گلهای ماده ظاهر شده و تعداد آنها نیز بیشتر است. بعضی از ارقام خیار گلهای دوجنسی دارند. ميوه خيار از نظر گياهشناسي شفت به حساب مي آيد كه برون بر نازك، ميان بر گوشتي و درون بر آن به علت حضور بذر نيمه سخت است. رنگ ميوه از سبز روشن تا سبزتيره متغير و سطح آن مي تواند كركدار، داراي خار و يا فاقد هر دو باشد. به طور كلي صفات ظاهري ميوه عامل مهمي در شناسايی و طبقه بندي جمعيت هاي گياه بشمار مي رود. معمولاً میوه خيار نارس برداشت مي شود مگر اينكه توليد بذر مد نظر باشد. در صورتي كه ميوه خيار به موقع چيده نشود، رشد آن ساير گلهاي ماده را تحت تاثير هورموني قرار ميدهد و رشد ساير ميوه ها را كند و يا متوقف مي كند.
آب و هوای مناسب خیار
خيار گياهي مناسب براي مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري است. حداقل دما برای جوانه زدن بذر خیار 12 درجه سانتیگراد و مناسبترين دامنه دمائي براي رشد و توليد ميوه 23 تا 27 درجه سانتيگراد است. در دماي بالاتر از 30 درجه سانتيگراد گياه به رشد رويشي تمايل پيدا مي كند و ميزان ميوه كاهش مي يابد. با كاهش دما تا 23 درجه تمايل گياه به توليد گل بيشتر مي شود. در دمای پايينتر از 23 درجه، رشد كند شده و عملكرد كاهش پيدا مي كند. تغییرات شدید دمای شب و روز و میزان دمای کم در شب میتواند باعث کاهش طعم و مزه، تلخی خیار، بدشکل شدن میوه ها و نیز افتادن میوه های کوچک شود. دمای حداکثر برای خیار 40 درجه سانتیگراد گزارش شده است.
خاک و کود مناسب خیار
به طورکلی خیار درهر نوع خاکی قابل کشت است ولی خاک مناسب برای خیار تشکیل شده است از 20 تا 40 درصد ذرات خاک و 60 تا 80 درصد حفره های هوا ( حفره های آب 40 تا 50 درصد و حفره های هوا 20 تا 30 درصد ). کودهای آلی مثل کودهای حیوانی، کمپوست ویا تورب میتوانند این شرایط ایده آل را فراهم کنند. خیار با کیفیت عالی در خاکهای سبک و گرم با آب کافی به عمل می آید. زمین های خیلی سرد و خیلی گرم برای کشت این گیاه مناسب نیستند. چنانچه زودرسی مورد توجه باشد، خاک باید شنی و لومی باشد ولی چنانچه محصول بیشتری موردنظر است، باید آن را در خاکهای رسی لومی بکاریم. خیار نسبت به دو نوع کود دامی و شیمیایی عکس العمل مثبت نشان میدهد. مقدار کود دامی برای این گیاه به عواملی همچون حاصلخیزی خاک، میزان کود دامی داده شده در کشت قبلی، نوع کشت قبلی و بالاخره قرار دادن گیاهان تیره بقوالت در تناوب بستگی دارد. اگر از نظر مصرف کود دامی محدودیتی وجود نداشته باشد، میتوان بین 25 تا 30 تن در هکتار کوددامی به زمین اضافه نمود. در بسیاری از نقاط استفاده از کود سبز نیز معمول است. در نقاطی که از کود دامی و کود سبز استفاده نمیشود، استفاده از کودهای شیمیایی ضروری است. مقدار و نوع آن بستگی به درجه حاصل خیزی خاک و هم چنین محصولاتی که قبلاً در زمین کاشته شده اند، دارد. مقدار 100 تا 120 کیلوگرم ازت، 150 تا 180 کیلوگرم فسفر و در حدود 70 تا 80 کیلوگرم پتاس در هکتار توصیه میشود. البته مقداری از کود ازته را نیز به صورت سرک به خاک می دهیم. کود سرک را میتوان در دو یا سه مرحله به زمین اضافه کرد. اولین مرحله وقتی است که شاخه های فرعی شروع به رشد میکنند. در هر مرتبه میتوان بین 40 تا 60 کیلوگرم کود ازته به زمین داد. ازت در رشد رویشی و همچنین رشد میوه نقش مهمی دارد.
آماده سازي زمين برای کاشت خیار:
در نواحي معتدل كشور،كشت خيار به صورت بهاره انجام ميشود ولي در نواحي گرم نظير خوزستان كشت در زمستان انجام مي گيرد. به هرحال گياه خيار براي توليد عملكرد مناسب نياز به آماده سازي بستر مناسب دارد. در كشت هاي بهاره معمولاً زمين از ماه ها قبل يعني در فصل زمستان صورت ميگيرد. شخم اوليه عميق بوده و معمولاً پس از شخم اوليه تا 30 تن در هكتار كود دامي كاملاً پوسيده به خاك اضافه ميشود . معمولاً این امر باعث می شود كه بافت خاك براي كشت خيار آماده شود. شخم ثانويه قبل از كاشت و در اوايل بهار در كشت هاي بهاره يا اوايل زمستان در نواحي گرم و در كشت هاي زمستاني صورت ميگيرد. خاك هايي كه غني از مواد آلي هستند براي كشت خيار مناسبتر هستند. معمولاً آماده سازي زمين زراعي به صورت جوي و پشته انجام مي گيرد. عرض جويها 60 سانتيمتر و عرض پشته ها بين 1/5 تا 2 متر در نظر گرفته مي شود. كشت در دو طرف جوي انجام ميشود. فاصله بوته ها بسته به رقم از 30 تا70 سانتيمتر متغير است. در ايران كشت و برداشت خيار به صورت سنتي و بدون استفاده از ماشين صورت ميگيرد.
كاشت، داشت و برداشت خیار
چون بوته خیار نسبت به سرما حساس میباشد، کاشت آن تا برطرف شدن خطر یخبندان به تعویق می افتد. وقتی که زمین به جوی پشته تبدیل شد، جویها را پر از آب کرده و به محض گاورو شدن زمین و هنگامی که بتوان در مزرعه کار کرد بذور به صورت کپ های در بالای داغآب کاشته میشود. نحوه عمل بدین ترتیب است که بذور قبلاً خیسانده میشوند ( حدود 24 ساعت قبل ) و پس اینکه در منطقه داغآب حفره ای به عمق تقریبی 4 الی 5 سانتیمتر گردید، اقدام به کاشت بذر می نمایند. معمولاً در هر حفره 3 تا 4 عدد بذر ریخته و سپس روی آنها را با خاک می پوشانند. انداره عرض پشته به عوامل مختلفی همچون نوع رقم، ادوات مورد استفاده در کشت، روش آبیاری و مدیریت زراعی بستگی دارد. معمولاً عمق فاروها را ميتوان در حدود 30 تا 35 سانتيمتر در نظر گرفت و كشت را در دو طرف پشته انجام داد ولي در خاك هاي سنگين معمولاً عمق فارو بين 30 تا 50 سانتي متر در نظر گرفته مي شود. یکی دو هفته بعد از کشت، وقتی که بوته ها 3 تا 4 برگه شدند، اقدام به تنک کردن میشود. نحوه تنک کردن به این صورت است که یا با ناخن بوته های اضافی از روی سطح خاک قطع میگردند و یا با قیچی باغبانی اینکار انجام میشود. در هر صورت، به ریشه ی بوته های باقیمانده نباید صدمه ای وارد آید. ریشه ی گیاهان این تیره بسیار حساساند و به محض کوچکترین صدمه، گیاه خشک می شود. مقدار بذر مورد نیاز برای کشت یک هکتار خیار بین 3 تا 4 کیلوگرم متغیر می باشد. از جمله عوامل محیطی که باعث عدم خروج جوانه از خاک می گردد، سله بستن زمین می باشد. بارندگی های زیاد در اوایل دوره کاشت می تواند باعث سله بستن زمین شود. در صورت مشاهده چنین وضعیتی، با استفاده از ادواتی همچون بیلچه، بایستی با دقت زیاد اقدام به سله شکنی شود. معمولاً ميوه خيار به صورت نارس برداشت مي شود. اولین برداشت 60 الی 70 روز پس از کاشت می باشد. برای برداشت خیار به صورت نارس باید مرتب در مزرعه گردش کرد و خیارهای سبز قلمی را چید. برداشت به فاصله دوتا سه روز از یکدیگر انجام میشود. برداشت برای خیارشور روزانه انجام میشود. در صورتي كه هدف توليد بذر باشد بايد اجازه داد تا ميوه كاملاً رشد كرده و دوره رشد فيزيولوژيكي خود را به پايان برساند. در شرايط فضاي آزاد معمولاً یک آبیاری بين دو برداشت انجام مي شود. تعداد چين ها با توجه به رقم و شرايط محيطي و آماده سازي زمين ممكن است تا 20 بار هم انجام شود. برداشت مكانيزه در ايران مرسوم نيست ولي در كشورهایي كه در زمینه صنايع تبديلي خيار فعالتر هستند، بسیار استفاده می گردد.
خیار و میوه خیار مصارف زیادی به شکل های مختلف به صورت میوه، تازه خوری، تهیه سالاد، تهیه ترشی، خیار شور و ... دارد. به همین خاطر بازار مصرف و فروش خوبی نیز دارد. کاشت خیار و آموزش و یادگیری اصول صحیح کاشت خیار در فضای آزاد و گلخانه باعث می شود که این میوه پر مصرف در همه فصول سال تولید و در بازار عرضه شود و سود خوبی را نصیب کشاورز و گلخانه دار کند.
مشخصاتتان را وارد کنید 