کاهش محتوای نیترات در فلفل شیرین، ضرورتی انکارناپذیر برای حفظ سلامت جامعه
مهمترین چالش در تولید محصول سالم در خانواده سبزی ها، مدیریت مصرف نیتروژن در مزرعه می باشد. به دلیل پاسخ مناسب گیاه و نقش آن در تولید زیست توده بیشتر، مصرف نیتروژن برای حصول به عملکرد بالا افراط می شود، تا آنجا که مصرف مقادیر بیشتر نیتروژن، اغلب موجب انباشت نیترات به عنوان یک شاخص مهم کیفی در این محصولات می شوند.
تولید محصول سالم انواع سبزیها، یکی از دغدغه های اصلی متولیان تولید و مهمتر از آن بخش بهداشت و سلامت جامعه و محیط زیست به شمار می رود. البته نیترات یک ماده سمی برای انسان محسوب نمی شود، ولی نیتریت حاصل از احیاء آن می تواند با آمینها ترکیب شده و تشکیل ترکیبات نیتروزآمین را بدهد که ماده ای سرطان زا محسوب می شود. بنابراین سلامت محصول در خانواده سبزی ها به دلیل اهمیت بیشتر آن در سبد غذایی کشور، بسیار مهم می باشد. بر اساس پژوهش های صورت گرفته، 80 درصد از نیترات موجود در بدن انسان از مصرف سبزی ها تامین می شود. به طورکلی بیشترین مقدار نیترات و نیتریتی که به بدن وارد می شود بایستی روزانه به ترتیب؛ کمتر از 3/65 و 0/06 میلی گرم به ازاء کیلوگرم وزن بدن در روز باشد، که معادل 219 و 3/6 میلیگرم برای فردی متوسط با وزن60 کیلوگرم می باشد. بنابراین باید نهایت تلاش را اعمال نمود تا غلظت نیترات را به ویژه برای افرادی که در رژیم غذایی آنها سبزی زیاد مصرف می شود، به حداقل مقدار ممکن کاهش داد. در شرایط معمول، نیترات جذب شده در ریشه، ساقه و برگها احیاء می گردد. وقتی غلظت نیترات در ریشه افزایش یابد، مقداری از آن در ریشه احیاء و مابقی به سمت ساقه و برگ حرکت می کند. زمانی که برگها بزرگ و فعال هستند، نیترات در ساقه و برگها احیـاء و با کربن ترکیب و بدین ترتیب، انواع اسیـدهای آمینه ساخته می شود. در این مرحله، هر عاملی که فعالیت آنزیم نیترات رداکتاز را کم کند، موجب افزایش غلظت نیترات می گردد. با آغاز رشد زایشی، به ویژه تحت شرایطی که کود نیتروژنی دیرهنگام و به صورت سرک مصرف شده باشد، میوه به عنوان مخزن عمل نموده و حرکت کربوهیدراتها به سمت میوه انجام می گیرد. در این زمان دیگر برگها، کربوهیدرات کمتری برای احیاء نیترات که یک فرایند به شدت انرژی خواه می باشد، در اختیار دارند. از طرفی، زیادی نیترات در برگها به همراه کربوهیدراتها به سمت مخزن ایجاد شده (میوه) حرکت می کنند. از این واقعه، انباشت نیترات در میوه ها اتفاق می افتد. در میوه، علیرغم وجود کربوهیدرات فراوان، نیترات دیگر احیاء نمی شود. بدیهی است در برگهای صدمه دیده نیز فعل و انفعالات احیای نیترات صورت نمی گیرد. معمولاً در بیشتر محصولات سبزی و صیفی به دلیل عدم رعایت اصول مصرف بهینه کودی، سطوح بالای نیترات انباشته می شود.
مدیریت مصرف نیتروژن به منظور کاهش محتوای نیترات
متأسفانه تاکنون روش قابل قبول، منطقی و اقتصادی که قابلیت جذب نیتروژن را در طولانی مدت مشخص سازد معرفی نشده است. روشهای موجود عبارت است از مصرف نیتروژن بر اساس میزان نیترات پای بوته یا استفاده از تکنیک های کلروفیل سنجی. نیتروژن مورد نیاز به عملکرد محصول موردنظر و مصرف نیتروژن در کشت قبل وابسته است. نتایج مطالعات نشان داده است که مهمترین فرم های قابل جذب نیتروژن برای سبزی ها، دو فرم آمونیوم و نیترات است. البته تحت شرایط خاص مثلاً اقالیم سرد، مصرف کود نیتراته ترجیح داده می شود. مصرف کود نیترات کلسیم در خاک های شنی و خاک های با کلسیم تبادلی کم برای سبزی های حساس به کمبود کلسیم مفید است و از عارضه هایی چون پوسیدگی گل گاه جلوگیری می کند. از طرف دیگر مصرف کود نیترات پتاسیم برای محصولی چون فلفل شیرین که نیاز فراوانی به کود پتاسیمی دارد خالی از فایده نخواهد بود. زمان مصرف کودهای نیتروژنه نیز از اهمیت به سزایی برخوردار است. کود نیتروژنه را می بایست در زمان حداکثر نیاز به نیتروژن مصرف کرد. به عنوان مثال یکی از ظرافت های مدیریتی نیتروژن، کوتاه کردن هر چه بیشتر فاصله زمانی مصرف نیتروژن (در روش پخش سطحی و سرک) و آبیاری است. استفاده از تکنیک مصرف نیتروژن بر اساس نیترات پای بوته (PSNT) کمک می نماید که دقیقاً زمان مصرف کود را رعایت کنیم. از طرف دیگر با برنامه ریزی صحیح میزان آب آبیاری می توان از شستشوی کودهای نیتروژنه جلوگیری به عمل آورد. طبق تکنیک مصرف نیتروژن بر اساس نیترات پای بوته قبل از کاشت، هیچگونه کود نیتروژن های به گیاه داده نمی شود و یک ماه پس از کاشت، نیترات خاک پای بوته ها تا عمق 30 سانتیمتری در مزارع اندازه گیری می شود. بر اساس حد بحرانی نیترات برای هر گیـاه خاص، کود توصـیه شده در دو نوبت به صورت سـرک در اختیار گیـاه قرار میگیرد.
عوامل موثر در انباشت نیترات در فلفل شیرین
انباشت نیترات با میزان عملکرد فتوسنتز رابطه عکس دارد. بنابراین هر عاملی که میزان فتوسنتز در گیاه را کاهش دهد، باعث انباشت نیترات می شود و با توجه به اینکه فرآیند تبدیل نیترات به آمونیم در گیاه بسیار انرژی خواه است، پس هر عاملی که باعث ضعیف شدن گیاه شود مثل تنش های محیطی و حمله آفات به انباشت نیترات کمک می کند. نوع و گونه گیاه، عوامل محیطی، مدیریت و اعمال زراعی در میزان انباشت نیترات موثرند. عواملی همچون مقدار و نوع منبع نیتروژنی، شدت نور، مقدار آب، pH محیط، دوره نوری و حرارت محیط می تواند باعث افزایش یا کاهش انباشت نیترات در گیاه شوند. نور باعث تغییر نفوذپذیری غشاء واکوئل نسبت به نیترات از طریق فیتوکروم می شود و کمبود نور انباشت نیترات را بالا می برد. عموماً مواقعی که گیاه در معرض شدت نور کم و یا روز کوتاه قرار می گیرد، غلظت نیترات افزایش می یابد. گزارش شده است که تاریکی شب نیز در انباشت نیترات تأثیر دارد. از فاکتورهای محیطی دیگر می توان حرارت را نام برد که اثر آن بر روی انباشت نیترات کاملاً مشخص نمی باشد، اما ثابت شده است که افزایش حرارت، مخصوصاً زمانی که همراه با شدت نور کم باشد، منجر به انباشت نیترات می گردد. تنش رطوبت نیز در انباشت نیترات موثر است . نیترات اغلب در قسمت های مسن گیاه انباشت می یابد. علت این است که در این قسمت ها، فعالیت آنزیم کاهش دهنده نیترات کاهش می یابد. نور کم، دمای بالا و تنش های رطوبتی منجر به کاهش فعالیت آنزیم احیاءکننده نیترات و انباشت بیشتر نیترات می شوند. با توجه به اینکه در اوایل روز غلظت نیترات بیشتر از بعدازظهر است، لذا توصیه می شود برداشت محصول در بعدازظهر صورت گیرد. مقدار و نوع کود مصرفی، تناوب زراعی، تراکم کاشت، سرعت آزادسازی و روش استعمال کود و نیز استفاده از کود کندرها در انباشت نیترات تاثیر دارند. به طور مثال هرچه تراکم کاشت بالاتر در نظر گرفته شود، به دلیل شدت نور کمتر، نیترات بیشتری در اندام ها انباشت می یابد. نوع و روش مصرف کود نیز در میزان انباشت نیترات نقش مهمی دارد. مهمترین عامل محیطی موثر در انباشت نیترات در گیاه، میزان نیتروژن در دسترس گیاه است. کاربرد بیش از حد کودهای نیتروژنی، به ویژه در یک نوبت، باعث افزایش میزان نیترات در دسترس گیاه و در نهایت میزان نیترات موجود در بافت های گیاهی میشود. البته ازدیاد نیترات در محصولات کشاورزی فقط به دلیل استفاده وسیع از کودهای نیتروژنه نیست، بلکه تعادل در مصرف کود نیتروژن توأم با کودهای P و K نیز در آلودگی نیترات موثر است. زمان برداشت محصول نیز از عوامل مهم در انباشت نیترات است. بهتر است برداشت محصول در شدت نور مناسب و حوالی عصر صورت بگیرد . بهتر است به طور کلی از اعمالی که مانع رسیدن نور به گیاه در روز می شود، جلوگیری کرد. برای مثال کشت توام چند محصول که باعث سایه انداختن عمودی گیاهان می شود به انباشت نیترات کمک می کند.
مشخصاتتان را وارد کنید 